دارایی یکسان

در چارچوب استاندارد حسابداری شماره ۴۲، اصطلاح دارایی یکسان به دارایی‌ای اطلاق می‌شود که از نظر ویژگی‌های اقتصادی و حقوقی، دقیقاً مشابه دارایی مورد اندازه‌گیری باشد و هیچ تفاوت معناداری از نظر ماهیت، شرایط، یا موقعیت نداشته باشد. این مفهوم برای تعیین ارزش منصفانه حیاتی است، زیرا هرچه دارایی مقایسه‌ای به دارایی موردنظر نزدیک‌تر باشد، اندازه‌گیری ارزش منصفانه شفاف‌تر، قابل اتکاتر و کم‌نیازتر به قضاوت حرفه‌ای خواهد بود.

ویژگی‌های دارایی یکسان

• یکسانی در ماهیت: دارایی باید دقیقاً همان نوع، کاربری و ساختار را داشته باشد.
• شرایط مشابه: هیچ تفاوتی در وضعیت فیزیکی، حقوقی یا قراردادی دارایی وجود نداشته باشد.
• مکان یکسان یا بی‌تأثیر از مکان: در صورتی که مکان بر ارزش اثر نداشته باشد (مثل سهام بورسی)، مکان هم باید مشابه یا بی‌اثر تلقی شود.
• قابل معامله در همان بازار: باید در همان بازار فعال یا مشابهی که ارزش منصفانه از آن استخراج می‌شود، دادوستد شود.

نمونه‌های عملی

1. سهام بورسی:
   سهام بانک ملی در بورس تهران، دارایی یکسان با سهام بانک ملی دیگر است. این یکسانی باعث می‌شود قیمت پایانی بورس، ورودی سطح ۱ و قابل اتکا برای ارزش‌گذاری باشد.
2. اوراق بدهی دولتی:
   دو ورق اوراق مشارکت ۵ ساله با نرخ ثابت، که توسط یک نهاد واحد منتشر شده‌اند، دارایی‌های یکسان محسوب می‌شوند.
3. فلزات گران‌بها:
   یک گرم طلای ۱۸ عیار با مشخصات استاندارد اتحادیه طلا، دارایی یکسان با یک گرم طلای دیگر با همان عیار و استاندارد است.
4. واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌های ETF:
   هر واحد سرمایه‌گذاری از یک صندوق ETF پذیرفته‌شده در بورس، دارایی یکسان با واحد دیگر همان صندوق است.

اهمیت در ارزش‌گذاری

• استفاده از دارایی‌های یکسان باعث می‌شود ارزش منصفانه بدون نیاز به تعدیل‌های ذهنی تعیین شود.
• این مفهوم پایه اصلی ورودی‌های سطح ۱ در سلسله‌مراتب ارزش منصفانه است.
• هرچه فاصله از دارایی یکسان بیشتر شود (مثلاً رفتن به دارایی مشابه یا غیرقابل مشاهده)، سطح اطمینان کاهش یافته و وابستگی به قضاوت حرفه‌ای افزایش می‌یابد.

چالش‌ها در عمل

• بازارهای غیرشفاف: در بسیاری از دارایی‌ها (مانند املاک یا دارایی‌های غیرمالی) پیدا کردن دارایی دقیقاً یکسان تقریباً غیرممکن است.
• تفاوت‌های جزئی ولی اثرگذار: حتی در دارایی‌های ظاهراً یکسان، شرایط خاص (مثل محدودیت‌های حقوقی یا ریسک اعتباری متفاوت) می‌تواند مانع یکسان تلقی شدن شود.
• نقش مکان و شرایط اقتصادی: در دارایی‌هایی مانند زمین یا ساختمان، مکان و شرایط قراردادها باعث می‌شود دارایی‌ها تنها مشابه باشند، نه یکسان.

جمع‌بندی

دارایی یکسان، نقطه‌ی شروع و مطلوب‌ترین حالت برای اندازه‌گیری ارزش منصفانه است. این مفهوم در استاندارد حسابداری شماره ۴۲ تأکید می‌کند که در صورت وجود اطلاعات قیمتی دارایی‌های یکسان در بازار فعال، واحد تجاری باید از همان داده‌ها برای ارزش‌گذاری استفاده کند و تنها در صورت نبود چنین اطلاعاتی به سمت دارایی‌های مشابه یا ورودی‌های سطح پایین‌تر حرکت کند.

این مفهوم بخشی از چارچوب استاندارد شماره ۴۲ است و در روزهای آینده، سایر اجزاء آن با همین سبک تحلیلی از طریق سایت و شبکه‌های اجتماعی انجمن حسابداران خبره ایران منتشر خواهند شد.
گردآوری، ترجمه و تدوین:
دکتر سید محمد باقرآبادی
انجمن حسابداران خبره ایران
نوآوری در اندیشه، پیشرو در عمل

انجمن حسابداران خبره ایران در کنار نقش علمی و حرفه‌ای خود، همواره تلاش کرده است امکانات و تسهیلات کاربردی را برای اعضای خود فراهم کند تا مسیر فعالیت‌های حرفه‌ای آنان هموارتر شود. در همین راستا، با پیگیری و مذاکره انجام شده، امکان بهره‌مندی اعضای انجمن حسابداران خبره ایران از مجموعه‌ای از خدمات ارزشمند شرکت داده‌پردازی کیسان به‌صورت کاملاً رایگان و تا پایان سال ۱۴۰۴ فراهم شده است. این خدمات شامل موارد زیر است:

۱-ثبت صورتحساب از طریق رابط کاربری
۲-تعریف شناسه داخلی کالا/ خدمات با هدف استفاده از کدینگ کالای موجود در کسب‌وکار
۳- مشاهده صورتحساب های خرید
۴- تعریف نامحدود خریداران
۵- تعریف نامحدود کالاها
۶-تعریف دو رابط دریافت اطلاع رسانی های ضروری
۷- جستجوی آنلاین در StuffID
۸-آموزش و پشتیبانی
۹-ثبت دسته‌ای صورتحساب تا ۱۰ ردیف با استفاده از فایل اکسل
۱۰--دریافت انواع گزارشات
۱۱-درج مهر و لوگوی کسب‌وکار
۱۲-شرکت در وبینارها و جلسات آموزشی کیسان

تمام این خدمات بدون هیچ هزینه‌ای و صرفاً با ارائه معرفی‌نامه انجمن در اختیار اعضای محترم قرار خواهد گرفت.
این اقدام در راستای رسالت انجمن حسابداران خبره ایران برای کاهش هزینه‌ها، افزایش بهره‌وری و حمایت عملی از اعضا صورت گرفته است. امیدواریم مورد استقبال شما عزیزان قرار گیرد و بتواند در تسهیل فعالیت‌های حرفه‌ای‌تان مؤثر واقع شود.

با احترام
انجمن حسابداران خبره ایران

انجمن حسابداران خبره ایران در راستای رسالت خود برای ارتقای دانش حرفه‌ای و توانمندسازی حسابداران و حسابرسان کشور، مفتخر است به انتشار رایگان کتاب:«استاندارد حسابداری ۴۳: درآمد عملیاتی حاصل از قرارداد بامشتریان – شرایط گذار»
تألیف : مهدی یزدان‌دوست و حمیدرضا باباکوهی 

در چارچوب استاندارد حسابداری شماره ۴۲، دیدگاه مشارکت‌کننده بازار به معنای نگرش و فرضیاتی است که یک خریدار یا فروشنده فرضیِ مستقل، آگاه، مطلع، و مایل به انجام معامله، نسبت به یک دارایی یا بدهی دارد. این مفهوم هسته‌ اصلی تعریف ارزش منصفانه است، زیرا استاندارد ۴۲ صراحتاً تأکید می‌کند که ارزش منصفانه باید نه بر مبنای دیدگاه خاص واحد تجاری، بلکه بر اساس آنچه مشارکت‌کنندگان بازار فرض می‌کنند یا انجام می‌دهند تعیین شود.

اصول بنیادین

• بازارمحور بودن، نه نهادمحور بودن:
  ارزش منصفانه نظریه‌ای ذهنی از نگاه بازار است، نه قیمت اختصاصی برای یک نهاد خاص.
• فرضیات مشارکت‌کننده بازار:
  باید فرض شود مشارکت‌کننده بازار، دانش کافی از دارایی یا بدهی دارد، عقلایی و مستقل است، و بر مبنای اطلاعات در دسترس، تصمیم‌گیری می‌کند.
• پذیرش سطحی از ریسک:
  دیدگاه مشارکت‌کننده بازار دربرگیرنده این واقعیت است که افراد بازار، ریسک‌های مشخصی را در تحلیل خود لحاظ می‌کنند و به‌دنبال بازده متناسب با آن ریسک‌ها هستند.

مثال‌های کاربردی

1. تعیین ارزش منصفانه یک زمین بایر در منطقه در حال توسعه:
   ممکن است واحد تجاری قصد داشته باشد روی این زمین، کارخانه‌ای راه‌اندازی کند، اما اگر مشارکت‌کنندگان بازار آن زمین را به‌عنوان پروژه مسکونی ارزیابی کنند و حاضر باشند بابت آن مبلغ مشخصی بپردازند، این مبلغ بازار مبنای ارزش منصفانه خواهد بود، نه برنامه‌های خاص شرکت.
2. فناوری اختصاصی توسعه‌یافته توسط شرکت:
   شرکت ممکن است برای خود ارزش زیادی به فناوری قائل باشد، اما باید دید مشارکت‌کنندگان بازار با چه فرضیاتی آن را ارزش‌گذاری می‌کنند؛ مثلاً آیا آن فناوری قابل فروش است؟ یا آیا جایگزین‌پذیر است؟
3. دارایی‌های غیرمالی در بازار غیرفعال:
   اگر داده‌های بازار فعال وجود نداشته باشد، باید با استفاده از مدل‌هایی مانند تنزیل جریان‌های نقدی، ولی بر اساس فرضیات مشارکت‌کننده بازار (نه واحد تجاری)، ارزش‌گذاری انجام شود.

تفاوت با دیدگاه واحد تجاری

• دیدگاه مشارکت‌کننده بازار: فرضیاتی را لحاظ می‌کند که فعالان مستقل بازار در شرایط جاری منطقی می‌دانند.
• دیدگاه واحد تجاری: می‌تواند تحت تأثیر اهداف استراتژیک، نیازهای خاص یا محدودیت‌های داخلی باشد که برای بازار، قابل مشاهده یا قابل پذیرش نیست.

استاندارد ۴۲ تصریح می‌کند که این دیدگاه‌های خاص نباید در اندازه‌گیری ارزش منصفانه لحاظ شوند.

چالش‌ها و ملاحظات

• قضاوت حرفه‌ای بالا: در نبود قیمت‌های نقل‌شده یا بازار فعال، تحلیل فرضیات مشارکت‌کننده بازار مستلزم شناخت عمیق از صنعت، شرایط اقتصادی و رفتار بازار است.
• ریسک سوگیری: مدیران ممکن است ناآگاهانه یا آگاهانه، دیدگاه خود را به جای دیدگاه بازار جای دهند؛ بنابراین ارزیابی‌های حسابرس در این زمینه بسیار مهم است.
• پیچیدگی در دارایی‌های منحصربه‌فرد: هرچه دارایی یا بدهی خاص‌تر و غیرقابل مقایسه‌تر باشد، تحلیل دیدگاه مشارکت‌کننده بازار سخت‌تر و حساس‌تر خواهد بود.

کاربرد در روش‌های ارزش‌گذاری

تمام تکنیک‌های ارزش‌گذاری مانند رویکرد درآمدی، بازارمحور یا بهای تمام‌شده جایگزینی، باید بر پایه دیدگاه مشارکت‌کننده بازار تنظیم شوند.
برای مثال:

• نرخ تنزیل در DCF باید با نرخ مورد انتظار بازار هماهنگ باشد.
• مفروضات رشد، بهای جایگزینی، یا درصد صرف ریسک، باید منعکس‌کننده ارزیابی بازار باشند.

جمع‌بندی

مفهوم دیدگاه مشارکت‌کننده بازار، قلب تپنده اندازه‌گیری ارزش منصفانه در استاندارد حسابداری شماره ۴۲ است. این دیدگاه تضمین می‌کند که اطلاعات مالی واحد تجاری، بازتابی واقع‌گرایانه و بی‌طرفانه از ارزش اقتصادی دارایی‌ها و بدهی‌ها در بازار باشد، نه تفسیر شخصی یا خوش‌بینانه شرکت.
درک و به‌کارگیری صحیح این مفهوم، مستلزم بلوغ حرفه‌ای، تحلیل بازار، و اجتناب از سوگیری‌های مدیریتی است.

این مفهوم بخشی از چارچوب استاندارد شماره ۴۲ است و در روزهای آینده، سایر اجزاء آن با همین سبک تحلیلی از طریق سایت و شبکه‌های اجتماعی انجمن حسابداران خبره ایران منتشر خواهند شد.
گردآوری، ترجمه و تدوین:
دکتر سید محمد باقرآبادی
انجمن حسابداران خبره ایران
نوآوری در اندیشه، پیشرو در عمل

انتقال بدهی

در چارچوب استاندارد حسابداری شماره ۴۲، منظور از انتقال بدهی، فرآیندی است که طی آن یک واحد تجاری، تعهدی مالی یا غیرمالی را به‌گونه‌ای واگذار می‌کند که فرض بر این است که طرف مقابل بازار حاضر است آن تعهد را به عهده بگیرد. این مفهوم بخشی از منطق ارزش‌گذاری بدهی‌ها در اندازه‌گیری ارزش منصفانه است و بر پایه این پیش‌فرض استوار است که بدهی‌ها نیز مانند دارایی‌ها، می‌توانند در بازار منتقل شوند.

هدف از تعریف این مفهوم، تعیین ارزش منصفانه بدهی نه بر مبنای تسویه آن با پرداخت وجه نقد یا خدمات، بلکه بر اساس قیمت انتقال آن به مشارکت‌کننده بازار دیگر است. در واقع، این انتقال نشان‌دهنده این است که یک طرف دیگر، در شرایطی معقول، حاضر است بدهی را بپذیرد و تعهدات آن را انجام دهد.

ویژگی‌های کلیدی

• مبنای بازارمحور: انتقال بدهی مبتنی بر این فرض است که یک انتقال واقعی در بازار انجام می‌شود یا می‌تواند انجام شود، حتی اگر در عمل هیچ انتقالی صورت نگیرد.
• نقش مشارکت‌کنندگان بازار: در اندازه‌گیری ارزش منصفانه بدهی، باید فرض شود که انتقال به یک مشارکت‌کننده بازار انجام می‌شود که دارای توان و تمایل برای ایفای تعهدات آن بدهی است.
• تفاوت با تسویه: انتقال بدهی با تسویه بدهی متفاوت است. تسویه شامل پرداخت یا انجام تعهدات است، در حالی که انتقال بدهی به معنای واگذاری تعهد به طرفی دیگر است.

مثال‌های کاربردی

1. تعهد زیست‌محیطی یک شرکت تولیدی:
   فرض کنید شرکتی تعهد دارد که پس از پایان عمر مفید کارخانه‌اش، عملیات پاک‌سازی زمین را انجام دهد. اگر بخواهیم ارزش منصفانه این بدهی را تعیین کنیم، باید بپرسیم که یک شرکت دیگر با تخصص در خدمات زیست‌محیطی، در ازای چه مبلغی حاضر است این تعهد را بر عهده گیرد. این مبلغ، بیانگر ارزش منصفانه بدهی از دیدگاه «انتقال بدهی» خواهد بود.
2. بدهی اوراق قرضه با نرخ بهره ثابت:
   اگر نرخ بهره بازار تغییر کند، ارزش منصفانه بدهی با توجه به مبلغی تعیین می‌شود که یک سرمایه‌گذار دیگر حاضر است آن اوراق را با آن مبلغ خریداری کند. این انتقال، با فرض پذیرش تعهدات آتی بهره و اصل توسط خریدار، پایه ارزش‌گذاری خواهد بود.
3. بدهی مشروط به وقوع رویدادی خاص (مثلاً دعاوی حقوقی):
   در مواردی که بدهی وابسته به تحقق یک شرط خاص است، اگر بتوان شرکتی را فرض کرد که حاضر است کل ریسک آن تعهد را به‌صورت یکجا بپذیرد، قیمت پیشنهادی آن شرکت مبنای ارزش منصفانه بدهی خواهد بود.

چالش‌های عملی

• نبود بازار فعال برای بسیاری از بدهی‌ها: برخلاف دارایی‌ها، بدهی‌ها به‌ندرت در بازار به‌صورت قابل معامله هستند، به‌ویژه بدهی‌های غیرمالی یا مشروط.
• تعیین فرضیات مناسب درباره طرف مقابل فرضی: انتخاب مشارکت‌کننده‌ای که حاضر به پذیرش تعهد باشد، نیازمند قضاوت حرفه‌ای است.
• ریسک‌های اعتباری متفاوت: ارزش منصفانه ممکن است برای دو شرکت متفاوت، با اعتبار و توان پرداخت مختلف، متفاوت باشد. با این حال، استاندارد ۴۲ تأکید دارد که ارزش منصفانه باید با فرض ثابت بودن ریسک اعتباری بدهی اندازه‌گیری شود.

نکات تکمیلی طبق استاندارد ۴۲

• در اندازه‌گیری ارزش منصفانه بدهی، واحد تجاری نباید تصور کند که بدهی را تسویه می‌کند، بلکه باید فرض کند که بدهی را به مشارکت‌کننده بازار دیگر منتقل می‌کند.
• حتی اگر امکان عملی انتقال بدهی وجود نداشته باشد، باید بر مبنای مفهومی فرضی از این انتقال، ارزش‌گذاری انجام شود.
• در صورت نبود قیمت‌های نقل‌شده برای بدهی‌ها، واحد تجاری ممکن است به سراغ تکنیک‌های ارزش‌گذاری مانند مدل تنزیل جریان‌های خروجی مورد انتظار برود که در آن، فرض بر انجام تعهد توسط طرفی دیگر است.

جمع‌بندی

انتقال بدهی در استاندارد حسابداری شماره ۴۲، مبنای اصلی برای اندازه‌گیری ارزش منصفانه بدهی‌هاست. این مفهوم به جای تمرکز بر هزینه تسویه یا بازخرید بدهی، بر پایه منطق بازارمحور عمل می‌کند: اگر مشارکت‌کننده‌ای حاضر باشد بدهی را بر عهده گیرد، چه قیمتی خواهد پرداخت؟ درک صحیح این مفهوم برای تحلیل درست بدهی‌های بلندمدت، بدهی‌های مشروط، یا تعهدات غیرمالی اهمیت حیاتی دارد.

این مفهوم بخشی از چارچوب استاندارد شماره ۴۲ است و در روزهای آینده، سایر اجزاء آن با همین سبک تحلیلی از طریق سایت و شبکه‌های اجتماعی انجمن حسابداران خبره ایران منتشر خواهند شد.
گردآوری، ترجمه و تدوین:
دکتر سید محمد باقرآبادی
انجمن حسابداران خبره ایران
نوآوری در اندیشه، پیشرو در عمل

#هرروزیک_مفهوم

market-corroborated inputs
ورودی‌های تأییدشده توسط بازار

در چارچوب استاندارد حسابداری شماره ۴۲، ورودی‌های تأییدشده توسط بازار به داده‌ها یا اطلاعاتی اطلاق می‌شود که مستقیماً از بازار استخراج نشده‌اند، اما با داده‌های قابل مشاهده بازار سنجیده، هم‌سنج شده یا از نظر منطقی تأییدپذیرند. این ورودی‌ها ممکن است در ابتدا از منابع داخلی یا برآوردهای مدیریتی ناشی شده باشند، اما هنگامی که بتوان آن‌ها را با شواهد و روندهای بازار تطبیق داد، اعتبار و قابلیت اتکای بالاتری می‌یابند.

ویژگی‌های کلیدی

• منشأ ممکن است داخلی باشد: اما در صورتی که داده‌ها با داده‌های بازار سازگار و قابل تطبیق باشند، به‌عنوان ورودی تأییدشده توسط بازار تلقی می‌شوند.
• تأیید توسط شواهد بیرونی: از جمله داده‌های منتشرشده توسط منابع مستقل، معاملات مشابه، نرخ‌های بهره رایج یا تحلیل‌های کارشناسی بازار.
• کاربرد اصلی در سطح ۲ یا سطح ۳: این ورودی‌ها معمولاً در شرایطی به‌کار می‌روند که ورودی‌های سطح ۱ در دسترس نیستند، اما تلاش شده ورودی‌ها تا حد امکان به واقعیت‌های بازار نزدیک باشند.

نمونه‌های عملی

1. تحلیل نرخ تنزیل داخلی بر مبنای نرخ بهره بازار:
   اگر واحد تجاری نرخ تنزیل خاصی برای پروژه‌ای تعیین کند، و این نرخ با نرخ‌های بهره جاری در بازار یا نرخ بازده مورد انتظار مشارکت‌کنندگان بازار تطابق داشته باشد، این ورودی می‌تواند «تأییدشده توسط بازار» تلقی شود.
2. برآورد هزینه جایگزینی یک دارایی غیرمالی:
   فرض کنیم یک شرکت ارزش منصفانه تجهیزات خود را با استفاده از هزینه بازسازی برآورد کرده است. اگر این هزینه با قیمت‌های بازار تجهیزات مشابه از شرکت‌های دیگر یا منابع قیمت‌گذاری مستقل تطبیق داشته باشد، این ورودی تأییدشده توسط بازار است.
3. فرضیات مدیریتی درباره نرخ رشد آتی درآمد در یک مدل DCF:
   اگر این نرخ رشد با میانگین نرخ رشد صنعت یا تحلیل‌های منتشرشده توسط مؤسسات تحقیقاتی هم‌خوان باشد، آن‌گاه فرضیه مذکور نیز در رده‌ی ورودی‌های تأییدشده توسط بازار قرار می‌گیرد.

تفاوت با سایر ورودی‌ها

• در مقابل ورودی‌های سطح ۳ که صرفاً مبتنی بر قضاوت مدیریتی هستند، ورودی‌های تأییدشده توسط بازار تلاش می‌کنند با واقعیت‌های بیرونی هماهنگ باشند.
• اگرچه همچنان ممکن است این ورودی‌ها نیازمند تعدیل، برآورد یا مدل‌سازی باشند، ولی هم‌سنجی با بازار، اتکاپذیری آن‌ها را بالا می‌برد.

الزامات افشا

طبق استاندارد حسابداری شماره ۴۲، واحدهای تجاری موظف‌اند در موارد استفاده از ورودی‌های تأییدشده توسط بازار:

• منابعی که برای تأیید آن ورودی به‌کار رفته را مشخص کنند؛
• دلایل منطقی تطبیق‌پذیری با بازار را مستند کنند؛
• در صورت اختلاف بین ورودی داخلی و داده‌های بازار، توضیح قانع‌کننده ارائه دهند.

چالش‌ها

• خطر استفاده نادرست از منابع غیرمستند: صرف ادعای "تأییدپذیری توسط بازار" کافی نیست؛ لازم است مستندات معتبر وجود داشته باشد.
• نوسانات بازار در ایران: در شرایطی مانند تورم بالا، تحریم، یا نبود بازار فعال، ارزیابی صحت ورودی‌ها با داده‌های بازار ممکن است دشوار باشد.
• وجود چندین نرخ یا داده متناقض: در برخی موارد، بازارهای مختلف (مثلاً نرخ ارز آزاد، نیما، سنا) داده‌هایی ارائه می‌دهند که هم‌سنجی آن‌ها با ورودی داخلی نیازمند قضاوت حرفه‌ای پیچیده است.

جمع‌بندی

ورودی‌های تأییدشده توسط بازار، پلی میان قضاوت‌های داخلی و داده‌های قابل مشاهده بازار هستند. آن‌ها به افزایش اتکا به برآوردهای ارزش منصفانه کمک کرده و مسئولیت واحد تجاری را در زمینه شفافیت و مستندسازی تقویت می‌کنند. استفاده صحیح از این ورودی‌ها، مستلزم شناخت دقیق بازار، دسترسی به منابع معتبر، و به‌کارگیری قضاوت حرفه‌ای حسابداری است.

این مفهوم بخشی از چارچوب استاندارد شماره ۴۲ است و در روزهای آینده، سایر اجزاء آن با همین سبک تحلیلی از طریق سایت و شبکه‌های اجتماعی انجمن حسابداران خبره ایران منتشر خواهند شد.
گردآوری، ترجمه و تدوین:
دکتر سید محمد باقرآبادی
انجمن حسابداران خبره ایران
نوآوری در اندیشه، پیشرو در عمل

Level 3 Inputs

ورودی‌های سطح ۳

در چارچوب استاندارد حسابداری شماره ۴۲، ورودی‌های سطح ۳ به آن دسته از ورودی‌های غیرقابل مشاهده اطلاق می‌شود که برای اندازه‌گیری ارزش منصفانه، زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند که اطلاعات بازار فعال یا قابل مشاهده برای دارایی یا بدهی مورد نظر، در دسترس نباشد.

این ورودی‌ها کاملاً مبتنی بر قضاوت حرفه‌ای واحد تجاری و فرضیات آن در مورد رفتار مشارکت‌کنندگان بازار هستند و معمولاً در شرایطی استفاده می‌شوند که ارزش‌گذاری به کمک مدل‌های پیچیده انجام می‌شود و هیچ مرجع قیمتی معتبر در بازار وجود ندارد.

ویژگی‌های کلیدی ورودی‌های سطح ۳

• غیرقابل مشاهده‌اند: برخلاف سطوح ۱ و ۲ که به داده‌های بازار تکیه دارند، ورودی‌های سطح ۳ از اطلاعاتی استفاده می‌کنند که در بازار فعال منعکس نشده‌اند.
• مبتنی بر قضاوت واحد تجاری‌اند: باید فرضیات معقولی درباره آنچه مشارکت‌کنندگان بازار در قیمت‌گذاری در نظر می‌گیرند، ساخته و اعمال شود.
• اغلب در شرایط خاص یا دارایی‌های منحصربه‌فرد استفاده می‌شوند: مانند ماشین‌آلات خاص، فناوری اختصاصی، زمین‌های غیرقابل مقایسه، یا قراردادهای پیچیده.

نمونه‌های کاربردی از ورودی‌های سطح ۳

1. ارزش‌گذاری زمین صنعتی در نقطه‌ای دورافتاده:
   در صورت نبود معاملات مقایسه‌پذیر، واحد تجاری ممکن است از تحلیل جریان‌های نقدی آتی یا کاربری‌های بالقوه آن زمین استفاده کند.
2. ماشین‌آلات سفارشی با کاربرد خاص:
   اگر این ماشین‌آلات تنها برای یک خط تولید خاص ساخته شده باشند و مشابهی در بازار نداشته باشند، ارزش‌گذاری آن‌ها نیازمند برآورد هزینه بازتولید یا تحلیل سودآوری پروژه است.
3. دارایی نامشهود بدون بازار فعال:
   مثلاً یک فناوری انحصاری که در حال توسعه است و هنوز به مرحله تجاری نرسیده، از ورودی‌های سطح ۳ برای تخمین ارزشش استفاده می‌شود.

اهمیت و حساسیت

• ورودی‌های سطح ۳ بالاترین سطح ریسک در برآورد ارزش منصفانه را دارند؛ زیرا کاملاً به برآوردها و فرضیات داخلی متکی‌اند.
• به همین دلیل، سطح افشا، مستندسازی، و تحلیل حساسیت در این سطح بسیار حیاتی است.
• حسابرس نیز به‌طور ویژه باید کنترل‌های داخلی مرتبط با این برآوردها را ارزیابی و آزمون کند.

الزامات افشا طبق استاندارد ۴۲

واحدهای تجاری باید در مورد ورودی‌های سطح ۳، موارد زیر را در یادداشت‌های توضیحی افشا کنند:

• توصیف ورودی‌های غیرقابل مشاهده و منابع آن‌ها؛
• مدل ارزش‌گذاری استفاده‌شده؛
• قضاوت‌های کلیدی اعمال‌شده؛
• تحلیل حساسیت نسبت به تغییر در ورودی‌های کلیدی؛
• انتقالات بین سطوح و دلایل آن‌ها.

چالش‌های عملی

• دشواری در تعیین نرخ تنزیل مناسب: به‌ویژه در شرایط اقتصادی ایران که نرخ بهره بانکی و ریسک‌های اعتباری نوسان بالایی دارند.
• نبود اطلاعات مقایسه‌ای یا تاریخی معتبر: که کار را برای تحلیل بازار یا مقایسه مشابه‌ها بسیار سخت می‌کند.
• تعارض منافع یا سوگیری مدیران: در تعیین فرضیات بسیار خوش‌بینانه برای بالا نشان دادن ارزش دارایی‌ها یا پایین نگه‌داشتن بدهی‌ها.

جمع‌بندی

ورودی‌های سطح ۳، نماینده بالاترین سطح قضاوت و پیچیدگی در اندازه‌گیری ارزش منصفانه‌اند. استاندارد حسابداری شماره ۴۲، استفاده از آن‌ها را به زمانی محدود می‌کند که ورودی‌های قابل مشاهده در دسترس نباشد، و در عین حال واحد تجاری را ملزم می‌سازد که فرضیات خود را مستدل، مستند، و منطبق با دیدگاه مشارکت‌کنندگان بازار ارائه دهد. کیفیت استفاده از این ورودی‌ها، نشان‌دهنده بلوغ حرفه‌ای و توان تخصصی واحد حسابداری و گزارشگری مالی شرکت است.

این مفهوم بخشی از چارچوب استاندارد شماره ۴۲ است و در روزهای آینده، سایر اجزاء آن با همین سبک تحلیلی از طریق سایت و شبکه‌های اجتماعی انجمن حسابداران خبره ایران منتشر خواهند شد.
گردآوری، ترجمه و تدوین:
دکتر سید محمد باقرآبادی
انجمن حسابداران خبره ایران
نوآوری در اندیشه، پیشرو در عمل

ورودی‌های سطح ۲

در استاندارد حسابداری شماره ۴۲، ورودی‌های سطح ۲ به داده‌هایی اطلاق می‌شود که قابل مشاهده هستند، اما شامل قیمت‌های نقل‌شده مستقیم برای دارایی یا بدهی دقیقاً یکسان در بازار فعال نیستند. به بیان دیگر، این ورودی‌ها یا به‌صورت مستقیم (مثلاً قیمت دارایی مشابه) یا غیرمستقیم (مثلاً نرخ بهره یا منحنی بازده) از بازارهای قابل مشاهده به‌دست می‌آیند، اما نیاز به تعدیل دارند.

ورودی‌های سطح ۲ همچنان به بازارهای قابل مشاهده تکیه دارند، اما برخلاف سطح ۱، ممکن است برای تعیین ارزش منصفانه نیاز به تعدیل و تحلیل باشد.

ویژگی‌های کلیدی ورودی‌های سطح ۲

• قابل مشاهده در بازار هستند، اما مستقیماً برای دارایی/بدهی مورد نظر نیستند.
• ممکن است قیمت‌های نقل‌شده برای دارایی‌های مشابه در بازار فعال یا دارایی/بدهی‌های دقیقاً مشابه در بازارهای غیرفعال باشند.
• در اکثر موارد، این ورودی‌ها از داده‌های بازار، نرخ‌ها یا مدل‌های مبتنی بر ورودی‌های بازار استخراج می‌شوند.
• نیاز به قضاوت حرفه‌ای برای تعدیل قیمت‌ها به تناسب شرایط خاص دارایی یا بدهی وجود دارد.

مثال‌های کاربردی از ورودی‌های سطح ۲

1. اوراق بدهی شرکتی با بازار غیرفعال:
   اگر قیمت اوراق بدهی مشابه که در بازار فعال معامله می‌شود، در دسترس باشد و برای ارزش‌گذاری اوراق کمتر معامله‌شده شرکت "الف" استفاده شود، پس از اعمال تعدیل برای تفاوت در ریسک اعتباری، این ورودی سطح ۲ خواهد بود.
2. ارزش‌گذاری ساختمان تجاری با قیمت‌های املاک مشابه:
   استفاده از قیمت فروش املاک مشابه در همان منطقه، با اعمال تعدیلات برای متراژ، قدمت، یا امکانات متفاوت، نوعی از ورودی سطح ۲ است.
3. نرخ بهره بازار یا منحنی بازده:
   در مدل‌های تنزیل جریان‌های نقدی (DCF)، استفاده از نرخ‌های بهره متداول بازار که به‌صورت عمومی در دسترس هستند، ورودی سطح ۲ محسوب می‌شود.
4. ارز خارجی در سامانه‌های محدود یا بازارهای دلال‌محور:
   اگر نرخ فروش ارز برای یک جفت‌ارز خاص در بازار رسمی به‌طور محدود منتشر شود، و نیاز به تعدیل برای شرایط خاص قرارداد باشد، می‌توان آن را ورودی سطح ۲ در نظر گرفت.

مقایسه با سایر سطوح

• در مقابل سطح ۱ که به قیمت‌های دقیق و مستقیم متکی است، سطح ۲ شامل قیمت‌های مشابه یا اطلاعات مشتق‌شده است.
• بر خلاف سطح ۳ که به ورودی‌های غیرقابل مشاهده و قضاوت‌های داخلی واحد تجاری وابسته است، سطح ۲ همچنان بر داده‌های بازار تکیه دارد و از شفافیت نسبتاً خوبی برخوردار است.

نکات کلیدی در به‌کارگیری ورودی‌های سطح ۲

• باید قابلیت مشاهده ورودی‌ها اثبات شود؛ به‌عنوان مثال از طریق استعلام از منابع بازار، سامانه‌های قیمتی رسمی، یا داده‌های منتشرشده توسط نهادهای حرفه‌ای.
• تعدیلات اعمال‌شده باید مستند، منطقی و مبتنی بر شواهد باشند.
• واحد تجاری باید در صورت‌های مالی افشا کند که ارزش منصفانه بر اساس ورودی‌های سطح ۲ محاسبه شده است.

محدودیت‌ها و چالش‌ها

• اگرچه سطح ۲ از منظر قابلیت اتکا بالاتر از سطح ۳ است، اما همچنان نیاز به تحلیل و قضاوت حرفه‌ای دارد.
• اختلاف در انتخاب ورودی‌های مشابه یا نحوه تعدیل آن‌ها می‌تواند منجر به تفاوت‌های معنادار در ارزش‌گذاری شود.
• در صورت نبود مستندات کافی، حسابرس ممکن است سطح ۲ را نپذیرد و طبقه‌بندی را در سطح ۳ در نظر بگیرد.

جمع‌بندی

ورودی‌های سطح ۲ پل ارتباطی میان اطلاعات بازار کاملاً شفاف (سطح ۱) و اطلاعات مبتنی بر قضاوت داخلی (سطح ۳) هستند. استفاده از آن‌ها در مواردی که قیمت مستقیم در بازار فعال وجود ندارد، بسیار رایج است، به‌ویژه در بازارهایی مانند املاک، اوراق بدهی غیربورسی، یا دارایی‌های تخصصی. در عین حال، واحدهای تجاری باید دقت کنند که مستندسازی و افشای مناسب در خصوص ورودی‌های سطح ۲ انجام شود تا قابلیت اتکا و شفافیت صورت‌های مالی حفظ گردد.

این مفهوم بخشی از چارچوب استاندارد شماره ۴۲ است و در روزهای آینده، سایر اجزاء آن با همین سبک تحلیلی از طریق سایت و شبکه‌های اجتماعی انجمن حسابداران خبره ایران منتشر خواهند شد.
گردآوری، ترجمه و تدوین:
دکتر سید محمد باقرآبادی
انجمن حسابداران خبره ایران
نوآوری در اندیشه، پیشرو در عمل

ورودی‌های سطح ۱

در چارچوب استاندارد حسابداری شماره ۴۲، ورودی‌های سطح ۱ به قابل‌مشاهده‌ترین و معتبرترین داده‌های بازار اطلاق می‌شود که در فرآیند اندازه‌گیری ارزش منصفانه استفاده می‌گردند. این ورودی‌ها شامل قیمت‌های نقل‌شده (بدون تعدیل) در بازارهای فعال برای دارایی‌ها یا بدهی‌های کاملاً یکسان هستند که در تاریخ اندازه‌گیری به‌صورت مستقیم در دسترس واحد تجاری قرار دارند.

سطح ۱، بالاترین سطح اتکاپذیری در سلسله‌مراتب ارزش منصفانه محسوب می‌شود و استفاده از آن در صورت امکان، الزامی است.

ویژگی‌های کلیدی ورودی‌های سطح ۱

• قیمت‌های واقعی و جاری بازار: قیمت‌هایی هستند که در بازار فعال در تاریخ گزارش برای دارایی یا بدهی موردنظر منتشر شده‌اند.
• بدون نیاز به تعدیل یا مدل‌سازی: این قیمت‌ها همان‌گونه که در بازار هستند، مستقیماً استفاده می‌شوند.
• بازار فعال: طبق تعریف استاندارد ۴۲، بازاری است که معاملات مکرر و حجم کافی برای ارائه اطلاعات قیمت به‌صورت مستمر دارد.
• دارایی یا بدهی یکسان: باید دقیقاً همان دارایی یا بدهی‌ای باشد که واحد تجاری در حال اندازه‌گیری آن است، نه مشابه یا معادل آن.

نمونه‌های عملی از ورودی‌های سطح ۱

1. سهام معامله‌شده در بورس تهران یا فرابورس:
   قیمت پایانی یا قیمت لحظه‌ای سهامی که در بورس معامله می‌شود (مثلاً سهام بانک ملت یا ایران‌خودرو) نمونه بارز ورودی سطح ۱ است، مشروط بر اینکه معامله در تاریخ گزارش انجام شده و بازار فعال باشد.
2. اوراق مشارکت یا صکوک دولتی با بازار فعال:
   اگر قیمت معامله این اوراق به‌صورت عمومی و بدون تعدیل در دسترس باشد، می‌توان آن را به‌عنوان ورودی سطح ۱ در نظر گرفت.
3. ارز خارجی در سامانه نیما یا بازار متشکل ارزی:
   در صورتی که نرخ رسمی ارز در این بازارها فعال و بدون تعدیل باشد، ورودی سطح ۱ محسوب می‌شود.

معیار تشخیص ورودی سطح ۱ در عمل

• آیا دارایی/بدهی موردنظر در یک بازار عمومی و فعال معامله می‌شود؟
• آیا قیمت گزارش‌شده دقیقاً مربوط به همان دارایی/بدهی و در همان تاریخ گزارش است؟
• آیا نیازی به تعدیل قیمتی یا استفاده از مدل ارزش‌گذاری وجود دارد؟ اگر پاسخ منفی است، به احتمال زیاد با ورودی سطح ۱ مواجه هستیم.

مزایا و محدودیت‌ها

مزایا:

• بالاترین سطح اتکاپذیری؛
• کاهش قضاوت حرفه‌ای؛
• شفافیت در گزارشگری مالی.

محدودیت‌ها:

• فقط برای دارایی‌ها و بدهی‌هایی قابل استفاده است که بازار فعال دارند؛
• در ایران، بسیاری از دارایی‌ها مانند زمین، ماشین‌آلات خاص، یا پروژه‌های مشارکتی فاقد ورودی‌های سطح ۱ هستند.

الزام استاندارد ۴۲

• واحدهای تجاری باید در اولویت اول از ورودی‌های سطح ۱ استفاده کنند.
• اگر چنین ورودی‌هایی موجود نباشد، تنها در آن صورت می‌توان به ورودی‌های سطوح پایین‌تر (۲ و ۳) رجوع کرد.
• در صورت استفاده از ورودی‌های سطح ۱، نیاز به هیچ‌گونه تعدیل یا فرضیه‌پردازی نیست و افشای ساده‌تری در یادداشت‌های توضیحی صورت‌های مالی لازم است.

افشا و مستندسازی

استاندارد ۴۲ الزام می‌کند که:

• طبقه ارزش منصفانه (سطح ۱، ۲ یا ۳) برای هر طبقه دارایی/بدهی افشا شود.
• استفاده از ورودی‌های سطح ۱ باید با ارجاع به بازار فعال و تاریخ قیمت مستند شود.
• در صورت عدم استفاده از سطح ۱، دلایل فنی و مستندات بازارشناسی ارائه گردد.

جمع‌بندی

ورودی‌های سطح ۱، شفاف‌ترین، اتکاپذیرترین و ترجیحی‌ترین ورودی‌ها برای اندازه‌گیری ارزش منصفانه هستند. استفاده از آن‌ها باعث تقویت کیفیت گزارشگری مالی، کاهش احتمال اعمال سلیقه، و افزایش قابلیت مقایسه بین شرکت‌ها می‌شود. در استاندارد ۴۲، تأکید زیادی بر استفاده از این سطح وجود دارد و صرف‌نظر از آن باید با دلایل موجه همراه باشد.

این مفهوم بخشی از چارچوب استاندارد شماره ۴۲ است و در روزهای آینده، سایر اجزاء آن با همین سبک تحلیلی از طریق سایت و شبکه‌های اجتماعی انجمن حسابداران خبره ایران منتشر خواهند شد.
گردآوری، ترجمه و تدوین:
دکتر سید محمد باقرآبادی
انجمن حسابداران خبره ایران
نوآوری در اندیشه، پیشرو در عمل

سلسله‌مراتب ارزش منصفانه

#هرروزیک_مفهوم
سلسله‌مراتب ارزش منصفانه
Fair Value Hierarchy

در استاندارد حسابداری شماره ۴۲، مفهوم سلسله‌مراتب ارزش منصفانه به طبقه‌بندی ورودی‌های مورداستفاده در فنون ارزش‌گذاری اشاره دارد که برای تعیین ارزش منصفانه دارایی‌ها و بدهی‌ها به کار می‌روند. این سلسله‌مراتب، ورودی‌ها را بر اساس میزان قابلیت مشاهده آن‌ها در بازار به سه سطح تقسیم می‌کند، تا میزان اتکاپذیری و شفافیت اندازه‌گیری ارزش منصفانه برای استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی روشن شود.

هدف از این سلسله‌مراتب، ارائه‌ی چارچوبی شفاف برای اولویت‌بندی منابع اطلاعاتی مورد استفاده در برآورد ارزش منصفانه است، به‌طوری‌که استفاده از قیمت‌های مستقیم بازار (سطح ۱) ترجیح داده شود و استفاده از برآوردهای قضاوتی یا غیرقابل مشاهده (سطح ۳) تنها در صورت نبود اطلاعات بازار باشد.

سطوح سه‌گانه سلسله‌مراتب ارزش منصفانه

سطح ۱:
ورودی‌های قابل مشاهده‌ای که قیمت‌های نقل‌شده برای دارایی‌ها یا بدهی‌های مشابه در بازارهای فعال هستند و به‌صورت مستقیم و بدون تعدیل در تاریخ اندازه‌گیری قابل استفاده‌اند.
مثال: قیمت روز سهام معامله‌شده در بورس اوراق بهادار تهران.

سطح ۲:
ورودی‌های دیگر قابل مشاهده‌ای که به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم از بازار به‌دست آمده‌اند، اما شامل قیمت‌های سطح ۱ نیستند.
مثال: نرخ بهره بازار، قیمت‌های نقل‌شده برای دارایی‌های مشابه در بازارهای غیرفعال، قیمت‌های حاصل از مدل‌های مبتنی بر ورودی‌های بازار قابل مشاهده.

سطح ۳:
ورودی‌های غیرقابل مشاهده‌ای که بر اساس فرضیات واحد تجاری در خصوص رفتار مشارکت‌کنندگان بازار تعیین شده‌اند. این سطح بیشترین میزان قضاوت حرفه‌ای را می‌طلبد.
مثال: تخمین ارزش یک کارخانه خاص که در هیچ بازار فعالی معامله نمی‌شود، بر اساس جریان‌های نقدی پیش‌بینی‌شده و نرخ تنزیل برآوردی.

اهمیت کاربردی در گزارشگری مالی

• واحدهای تجاری موظف‌اند در یادداشت‌های توضیحی، سطح سلسله‌مراتبی را که در آن ارزش منصفانه طبقه‌بندی می‌شود، افشا کنند.
• در مواردی که ورودی‌های مختلف از سطوح متفاوت در ارزش‌گذاری استفاده می‌شوند، کل ارزش منصفانه باید در سطحی طبقه‌بندی شود که پایین‌ترین سطح ورودی عمده مورد استفاده را دارد (رویکرد محافظه‌کارانه).
• اطلاعات مربوط به انتقال بین سطوح (مثلاً انتقال از سطح ۲ به ۳ یا بالعکس) باید به همراه دلایل و تحلیل افشا شود.

مثال‌های حرفه‌ای

1. سهام بورسی (سطح ۱):
   شرکت «الف» مالک ۱۰۰۰۰ سهم از شرکت «ب» است که در بورس تهران معامله می‌شود. ارزش منصفانه این سهام بر اساس قیمت پایانی روز گزارش‌شده در بازار، بدون تعدیل، در سطح ۱ طبقه‌بندی می‌شود.
2. اوراق مشارکت شرکتی غیربورسی (سطح ۲):
   قیمت بازار فعالی برای این اوراق وجود ندارد، اما می‌توان از نرخ سود بازار برای اوراق مشابه، تعدیل‌شده برای ریسک اعتباری شرکت صادرکننده، استفاده کرد. این برآورد در سطح ۲ قرار می‌گیرد.
3. ارزش‌گذاری زمین صنعتی خاص (سطح ۳):
   واحد تجاری برای زمینی که فاقد بازار فعال است، از فنون ارزش‌گذاری بر اساس جریان‌های نقدی پیش‌بینی‌شده استفاده می‌کند. در غیاب ورودی‌های قابل مشاهده، این ارزش در سطح ۳ طبقه‌بندی می‌شود.

نکات کلیدی برای استفاده از سلسله‌مراتب

• سطح‌بندی ورودی‌ها، نه خود فنون ارزش‌گذاری، ملاک طبقه‌بندی است.
• حتی اگر از تکنیک پیچیده‌ای مانند مدل تنزیل جریانات نقدی استفاده شود، اگر تمام ورودی‌ها از سطح ۱ باشند، می‌توان نتیجه را در سطح ۱ طبقه‌بندی کرد.
• سلسله‌مراتب به شفاف‌سازی درجه عدم‌قطعیت اندازه‌گیری ارزش منصفانه کمک می‌کند و در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران و تحلیل‌گران نقش مهمی دارد.

الزامات افشا طبق استاندارد ۴۲

واحد تجاری باید در یادداشت‌های توضیحی موارد زیر را افشا کند:

• سطح سلسله‌مراتبی ارزش منصفانه برای هر طبقه دارایی یا بدهی؛
• فنون ارزش‌گذاری به‌کاررفته و ورودی‌های کلیدی استفاده‌شده؛
• تحلیل تغییرات ارزش در سطح ۳ و انتقالات بین سطوح؛
• میزان حساسیت نتایج ارزش‌گذاری به تغییر در ورودی‌های غیرقابل مشاهده.

جمع‌بندی

سلسله‌مراتب ارزش منصفانه، ستون فقرات شفافیت و قابلیت اتکای اندازه‌گیری ارزش‌ها در صورت‌های مالی است. این ابزار نه‌تنها میزان اتکا به داده‌های بازار را نشان می‌دهد، بلکه درجه قضاوت حرفه‌ای و ریسک برآورد را نیز روشن می‌سازد. در استاندارد ۴۲، این سلسله‌مراتب مبنای اصلی برای طبقه‌بندی، افشا، و تحلیل کیفی ارزش‌های منصفانه محسوب می‌شود.

این مفهوم بخشی از چارچوب استاندارد شماره ۴۲ است و در روزهای آینده، سایر اجزاء آن با همین سبک تحلیلی از طریق سایت و شبکه‌های اجتماعی انجمن حسابداران خبره ایران منتشر خواهند شد.
گردآوری، ترجمه و تدوین:
دکتر سید محمد باقرآبادی
انجمن حسابداران خبره ایران
نوآوری در اندیشه، پیشرو در عمل

قیمت‌های پیشنهادی خرید و فروش

در چارچوب استاندارد شماره ۴۲ حسابداری ایران، قیمت‌های پیشنهادی خرید (bid price) و پیشنهادی فروش (ask price) دو سطح قیمتی هستند که در بازار برای یک دارایی یا بدهی اعلام می‌شوند. این قیمت‌ها به‌صورت عمومی در بازارهای فعال یا بازارهای دلال‌محور برای معاملات فوری قابل مشاهده‌اند و بازتابی از نیت و رفتار مشارکت‌کنندگان بازار برای خرید یا فروش آن دارایی در تاریخ اندازه‌گیری هستند.

• قیمت پیشنهادی خرید (bid price): بالاترین قیمتی است که یک خریدار حاضر است برای خرید دارایی بپردازد.
• قیمت پیشنهادی فروش (ask price): پایین‌ترین قیمتی است که یک فروشنده حاضر است دارایی را در آن قیمت بفروشد.

فاصله بین این دو قیمت را معمولاً دامنه قیمت یا «bid-ask spread» می‌نامند که نشان‌دهنده نقدشوندگی و میزان رقابت در بازار است.

جایگاه در استاندارد شماره ۴۲

استاندارد ۴۲ تأکید دارد که در صورت وجود قیمت‌های پیشنهادی خرید و فروش برای یک دارایی یا بدهی:

• اگر واحد تجاری دارایی را نگهداری می‌کند (دارای موقعیت دارایی باشد)، باید از قیمت فروش (ask price) به‌عنوان مبنای ارزش منصفانه استفاده کند.
• اگر واحد تجاری بدهی دارد (موقعیت بدهی)، باید از قیمت خرید (bid price) برای تعیین ارزش منصفانه استفاده نماید.
• اگر واحد تجاری دارای موقعیتی باشد که شامل هر دو (خرید و فروش) باشد یا اگر دارایی خاصی هم قابل خرید و هم قابل فروش باشد، استفاده از قیمت میانه (mid-market price) نیز می‌تواند مناسب باشد، مشروط به اینکه بازتابی منطقی از ارزش منصفانه باشد.

مثال‌های حرفه‌ای

1. ارز خارجی در بازار فارکس:
   برای یک جفت ارز مانند EUR/USD، اگر bid برابر 1.1230 و ask برابر 1.1240 باشد، خریدار حاضر است با نرخ 1.1230 بخرد و فروشنده با نرخ 1.1240 بفروشد. در صورت نگهداری یورو توسط واحد تجاری، قیمت منصفانه همان نرخ فروش یعنی 1.1240 خواهد بود.
2. سهام معامله‌شده در بورس:
   برای سهم شرکت A، اگر در لحظه اندازه‌گیری bid برابر ۱۵۰۰ تومان و ask برابر ۱۵۰۲ تومان باشد، و واحد تجاری مالک آن سهم باشد، ۱۵۰۲ تومان به‌عنوان ارزش منصفانه در نظر گرفته می‌شود.
3. اوراق بدهی شرکتی:
   در بازارهای دلال‌محور، قیمت‌های bid و ask توسط مؤسسات مالی یا کارگزاری‌ها اعلام می‌شود. اگر شرکت صادرکننده اوراق در حال بازخرید باشد، ممکن است قیمت bid برای آن‌ها معیار تعیین ارزش منصفانه باشد.

اهمیت در گزارشگری مالی

• استفاده صحیح از bid و ask باعث می‌شود ارزش منصفانه دقیق‌تر و منطبق‌تر با شرایط بازار گزارش شود.
• عدم توجه به تفاوت بین قیمت خرید و فروش ممکن است منجر به بیش‌نمایی یا کم‌نمایی ارزش دارایی یا بدهی شود.
• برای دارایی‌ها و بدهی‌هایی که بازار عمیق ندارند، وجود فاصله زیاد بین bid و ask ممکن است نشان‌دهنده سطح پایین نقدشوندگی یا ریسک قیمتی باشد که باید افشا شود.

نکات کاربردی و افشای مورد نیاز

• اگر واحد تجاری از قیمت میانه بین bid و ask استفاده می‌کند، باید مبنای قضاوت حرفه‌ای خود را مستند و در یادداشت‌های توضیحی افشا کند.
• اگر فاصله بین قیمت‌ها (spread) قابل توجه است، باید در ارزیابی ریسک نوسان ارزش منصفانه و نقدشوندگی دارایی لحاظ شود.
• حسابرس معمولاً استفاده از قیمت‌های bid یا ask را بررسی می‌کند تا اطمینان حاصل شود که ارزش منصفانه دقیقاً بر مبنای رفتار بازار تعیین شده است.

جمع‌بندی

قیمت‌های پیشنهادی خرید و فروش یکی از منابع کلیدی برای تعیین ارزش منصفانه دارایی‌ها و بدهی‌ها در بازارهای فعال هستند. انتخاب صحیح بین bid یا ask بر اساس نوع موقعیت (دارایی یا بدهی) و نوع بازار اهمیت زیادی دارد و عدم رعایت آن می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر تصویر مالی ارائه‌شده در صورت‌های مالی داشته باشد.

این مفهوم بخشی از چارچوب استاندارد شماره ۴۲ است و در روزهای آینده، سایر اجزاء آن با همین سبک تحلیلی از طریق سایت و شبکه‌های اجتماعی انجمن حسابداران خبره ایران منتشر خواهند شد.

گردآوری، ترجمه و تدوین:
دکتر سید محمد باقرآبادی
انجمن حسابداران خبره ایران
نوآوری در اندیشه، پیشرو در عمل

بازارهای مبتنی بر رابطه مستقیم خریدار و فروشنده

در چارچوب استاندارد حسابداری شماره ۴۲، بازارهای مبتنی بر رابطه مستقیم خریدار و فروشنده به بازارهایی اطلاق می‌شود که در آن‌ها، معاملات بدون حضور واسطه یا دلال و به‌صورت مستقیم بین دو طرف اصلی (اصیل به اصیل یا "principal to principal") انجام می‌شود. در این نوع بازار، هر دو طرف معامله به‌عنوان مالکان قانونی دارایی یا بدهی عمل می‌کنند و مسئولیت کامل معامله را مستقیماً می‌پذیرند.

برخلاف بازارهای دلال‌محور یا کارگزاری، در بازارهای principal-to-principal، واسطه‌ای برای تسهیل معامله یا تعیین قیمت وجود ندارد؛ بلکه قیمت از طریق توافق دو طرف و بر مبنای شرایط بازار تعیین می‌شود.

جایگاه در استاندارد شماره ۴۲

استاندارد ۴۲ تأکید می‌کند که هنگام اندازه‌گیری ارزش منصفانه، واحد تجاری باید به ماهیت بازار مورد استفاده توجه کند. اگر بازار مورد استفاده از نوع principal-to-principal باشد، باید اطمینان حاصل شود که قیمت توافق‌شده میان دو طرف، منعکس‌کننده دیدگاه مشارکت‌کنندگان بازار باشد، نه صرفاً نتیجه‌ی شرایط خاص یک رابطه یا معامله خاص.

ویژگی‌های اصلی این بازارها

• معامله مستقیم بین دو طرف اصلی (مثلاً فروشنده و خریدار نهایی) بدون حضور واسطه.
• شرایط و قیمت از طریق مذاکره مستقیم تعیین می‌شود و ممکن است در معرض تفاوت‌های زیادی باشد.
• معمولاً در بازارهای خصوصی یا غیررسمی مشاهده می‌شود، به‌ویژه در معاملات دارایی‌های خاص، پروژه‌ها، یا سهام شرکت‌های غیربورسی.
• اطلاعات قیمت ممکن است عمومی نباشد و نیاز به مستندسازی دقیق دارد.

مثال‌های حرفه‌ای

1. فروش یک کارخانه تولیدی بین دو شرکت خصوصی
   اگر یک شرکت خصوصی کارخانه‌ای را مستقیماً به یک شرکت دیگر بفروشد و طرفین معامله به‌عنوان خریدار و فروشنده اصلی عمل کنند، این بازار از نوع principal-to-principal محسوب می‌شود.
2. معاملات سهام شرکت‌های غیر بورسی بین سرمایه‌گذاران نهادی
   در صورتی که این معاملات بدون دخالت کارگزار و به‌صورت مستقیم بین دو طرف انجام شوند، در این گروه قرار می‌گیرند.
3. انتقال دارایی‌های خاص (مثلاً زمین صنعتی) در پروژه‌های مشارکتی
   وقتی مالک زمین و خریدار پروژه مستقیماً وارد مذاکره و معامله می‌شوند و قیمت توافقی میانشان مبنای معامله است.

ملاحظات مهم در اندازه‌گیری ارزش منصفانه

• در این نوع بازارها، ممکن است شرایط خاص رابطه بین دو طرف قیمت را تحت تأثیر قرار دهد (مثلاً رابطه وابستگی، منافع مشترک، یا انگیزه‌های خاص).
• بنابراین، اگر واحد تجاری بخواهد از این نوع معاملات به‌عنوان مبنای ارزش منصفانه استفاده کند، باید اثبات کند که قیمت معامله، نماینده دیدگاه بازار عمومی است.
• در غیر این صورت، قیمت معامله ممکن است فقط یک ورودی سطح ۳ در سلسله‌مراتب ارزش منصفانه باشد یا نیاز به تعدیل قابل‌توجه داشته باشد.

الزامات افشا

واحد تجاری در صورت استفاده از اطلاعات ناشی از بازارهای principal-to-principal باید:

• ماهیت بازار و شرایط خاص معامله را افشا کند؛
• در صورت استفاده از چنین معاملاتی برای تعیین ارزش منصفانه، قضاوت حرفه‌ای و شواهد پشتیبان ارائه دهد؛
• تأثیر ویژگی‌های خاص رابطه بین طرفین معامله بر قیمت نهایی را تحلیل کند.

جمع‌بندی

بازارهای مبتنی بر رابطه مستقیم خریدار و فروشنده، گرچه ممکن است منبع مهمی برای تعیین ارزش دارایی‌ها یا بدهی‌ها باشند، اما نیازمند بررسی دقیق اعتبار قیمت، نبود تعصب ناشی از روابط خاص، و انطباق با دیدگاه بازار عمومی هستند. استفاده حرفه‌ای از این اطلاعات در گزارشگری مالی مستلزم مستندسازی قوی و تحلیل شفاف است.

این مفهوم بخشی از چارچوب استاندارد شماره ۴۲ است و در روزهای آینده، سایر اجزاء آن با همین سبک تحلیلی از طریق سایت و شبکه‌های اجتماعی انجمن حسابداران خبره ایران منتشر خواهند شد.

گردآوری، ترجمه و تدوین:
دکتر سید محمد باقرآبادی
انجمن حسابداران خبره ایران
نوآوری در اندیشه، پیشرو در عمل