بدهی یکسان
در چارچوب استاندارد حسابداری شماره ۴۲، اصطلاح بدهی یکسان به بدهی‌ای اشاره دارد که از نظر ماهیت، شرایط قراردادی، ریسک اعتباری، و سایر ویژگی‌های اقتصادی دقیقاً مشابه بدهی مورد اندازه‌گیری باشد. این مفهوم همان نقشی را که «دارایی یکسان» در ارزش‌گذاری دارایی‌ها دارد، برای بدهی‌ها ایفا می‌کند و امکان می‌دهد ارزش منصفانه بدهی‌ها با اتکا به داده‌های مستقیم بازار و بدون نیاز به تعدیل‌های گسترده تعیین شود.
ویژگی‌های بدهی یکسان
- ماهیت مشابه: بدهی باید دقیقاً همان نوع (مانند اوراق بدهی خاص یا قرارداد اجاره خاص) باشد.
- شرایط قراردادی یکسان: تاریخ سررسید، نرخ بهره، شرایط بازخرید یا فسخ، و سایر بندهای قراردادی باید دقیقاً یکسان باشند.
- ریسک اعتباری برابر: ناشر یا بدهکار باید یکسان باشد تا ریسک نکول یا اعتبار، مشابه باشد.
- بازار مشابه: بدهی باید در همان بازاری معامله شود که واحد تجاری برای اندازه‌گیری ارزش منصفانه به آن استناد می‌کند.
نمونه‌های کاربردی
- اوراق مشارکت دولتی:
دو ورقه اوراق مشارکت ۵ ساله با نرخ بهره ثابت ۲۰٪ که توسط دولت ایران منتشر شده‌اند، بدهی‌های یکسان محسوب می‌شوند. - اوراق قرضه شرکتی:
اوراق قرضه منتشرشده توسط شرکت «الف» با تاریخ سررسید و نرخ بهره مشخص، با اوراق دیگر همان شرکت با همان شرایط، بدهی‌های یکسان هستند. - تعهدات بانکی استاندارد:
دو قرارداد سپرده یکسان در یک بانک مشخص، با شرایط یکسان (مدت و نرخ سود)، بدهی‌های یکسان تلقی می‌شوند.
اهمیت در ارزش‌گذاری
- بدهی‌های یکسان مبنای ورودی سطح ۱ در سلسله‌مراتب ارزش منصفانه برای بدهی‌ها هستند.
- اگر بدهی‌های یکسان در بازار فعال معامله شوند، قیمت آن‌ها به‌عنوان ارزش منصفانه بدهی در صورت‌های مالی قابل استفاده است.
- این مفهوم کمک می‌کند ارزش منصفانه بدهی‌ها به‌گونه‌ای گزارش شود که بی‌طرفانه و بازارمحور باشد.
چالش‌ها در عمل
- نبود بازار فعال: بسیاری از بدهی‌ها، مانند وام‌های بانکی یا تعهدات قراردادی خاص، در بازار معامله نمی‌شوند و یافتن بدهی‌های کاملاً یکسان دشوار است.
- تفاوت‌های ظریف در قرارداد: حتی اختلاف جزئی در سررسید، نرخ بهره یا شرایط بازخرید می‌تواند باعث شود بدهی‌ها دیگر «یکسان» تلقی نشوند و فقط «مشابه» باشند.
- ریسک اعتباری متفاوت: بدهی‌های صادره توسط دو نهاد مختلف، حتی اگر ظاهر مشابه داشته باشند، به دلیل تفاوت در اعتبار، یکسان محسوب نمی‌شوند.
جمع‌بندی
بدهی یکسان، ساده‌ترین و شفاف‌ترین مبنا برای ارزش‌گذاری بدهی‌ها در چارچوب استاندارد ۴۲ است. هر جا که بدهی‌های قابل معامله در بازار فعال با شرایط دقیقاً مشابه وجود داشته باشند، باید از همان داده‌ها برای اندازه‌گیری ارزش منصفانه استفاده کرد. تنها در صورت نبود چنین ورودی‌هایی است که باید به سراغ بدهی‌های مشابه یا مدل‌های مبتنی بر ورودی‌های سطح ۲ و ۳ رفت.
این مفهوم بخشی از چارچوب استاندارد شماره ۴۲ است و در روزهای آینده، سایر اجزاء آن با همین سبک تحلیلی از طریق سایت و شبکه‌های اجتماعی انجمن حسابداران خبره ایران منتشر خواهند شد.
گردآوری، ترجمه و تدوین:
دکتر سید محمد باقرآبادی
انجمن حسابداران خبره ایران
نوآوری در اندیشه، پیشرو در عمل