ورودی‌های سطح ۱
در چارچوب استاندارد حسابداری شماره ۴۲، ورودی‌های سطح ۱ به قابل‌مشاهده‌ترین و معتبرترین داده‌های بازار اطلاق می‌شود که در فرآیند اندازه‌گیری ارزش منصفانه استفاده می‌گردند. این ورودی‌ها شامل قیمت‌های نقل‌شده (بدون تعدیل) در بازارهای فعال برای دارایی‌ها یا بدهی‌های کاملاً یکسان هستند که در تاریخ اندازه‌گیری به‌صورت مستقیم در دسترس واحد تجاری قرار دارند.
سطح ۱، بالاترین سطح اتکاپذیری در سلسله‌مراتب ارزش منصفانه محسوب می‌شود و استفاده از آن در صورت امکان، الزامی است.
ویژگی‌های کلیدی ورودی‌های سطح ۱
- قیمت‌های واقعی و جاری بازار: قیمت‌هایی هستند که در بازار فعال در تاریخ گزارش برای دارایی یا بدهی موردنظر منتشر شده‌اند.
- بدون نیاز به تعدیل یا مدل‌سازی: این قیمت‌ها همان‌گونه که در بازار هستند، مستقیماً استفاده می‌شوند.
- بازار فعال: طبق تعریف استاندارد ۴۲، بازاری است که معاملات مکرر و حجم کافی برای ارائه اطلاعات قیمت به‌صورت مستمر دارد.
- دارایی یا بدهی یکسان: باید دقیقاً همان دارایی یا بدهی‌ای باشد که واحد تجاری در حال اندازه‌گیری آن است، نه مشابه یا معادل آن.
نمونه‌های عملی از ورودی‌های سطح ۱
- سهام معامله‌شده در بورس تهران یا فرابورس:
قیمت پایانی یا قیمت لحظه‌ای سهامی که در بورس معامله می‌شود (مثلاً سهام بانک ملت یا ایران‌خودرو) نمونه بارز ورودی سطح ۱ است، مشروط بر اینکه معامله در تاریخ گزارش انجام شده و بازار فعال باشد. - اوراق مشارکت یا صکوک دولتی با بازار فعال:
اگر قیمت معامله این اوراق به‌صورت عمومی و بدون تعدیل در دسترس باشد، می‌توان آن را به‌عنوان ورودی سطح ۱ در نظر گرفت. - ارز خارجی در سامانه نیما یا بازار متشکل ارزی:
در صورتی که نرخ رسمی ارز در این بازارها فعال و بدون تعدیل باشد، ورودی سطح ۱ محسوب می‌شود.
معیار تشخیص ورودی سطح ۱ در عمل
- آیا دارایی/بدهی موردنظر در یک بازار عمومی و فعال معامله می‌شود؟
- آیا قیمت گزارش‌شده دقیقاً مربوط به همان دارایی/بدهی و در همان تاریخ گزارش است؟
- آیا نیازی به تعدیل قیمتی یا استفاده از مدل ارزش‌گذاری وجود دارد؟ اگر پاسخ منفی است، به احتمال زیاد با ورودی سطح ۱ مواجه هستیم.
مزایا و محدودیت‌ها
مزایا:
- بالاترین سطح اتکاپذیری؛
- کاهش قضاوت حرفه‌ای؛
- شفافیت در گزارشگری مالی.
محدودیت‌ها:
- فقط برای دارایی‌ها و بدهی‌هایی قابل استفاده است که بازار فعال دارند؛
- در ایران، بسیاری از دارایی‌ها مانند زمین، ماشین‌آلات خاص، یا پروژه‌های مشارکتی فاقد ورودی‌های سطح ۱ هستند.
الزام استاندارد ۴۲
- واحدهای تجاری باید در اولویت اول از ورودی‌های سطح ۱ استفاده کنند.
- اگر چنین ورودی‌هایی موجود نباشد، تنها در آن صورت می‌توان به ورودی‌های سطوح پایین‌تر (۲ و ۳) رجوع کرد.
- در صورت استفاده از ورودی‌های سطح ۱، نیاز به هیچ‌گونه تعدیل یا فرضیه‌پردازی نیست و افشای ساده‌تری در یادداشت‌های توضیحی صورت‌های مالی لازم است.
افشا و مستندسازی
استاندارد ۴۲ الزام می‌کند که:
- طبقه ارزش منصفانه (سطح ۱، ۲ یا ۳) برای هر طبقه دارایی/بدهی افشا شود.
- استفاده از ورودی‌های سطح ۱ باید با ارجاع به بازار فعال و تاریخ قیمت مستند شود.
- در صورت عدم استفاده از سطح ۱، دلایل فنی و مستندات بازارشناسی ارائه گردد.
جمع‌بندی
ورودی‌های سطح ۱، شفاف‌ترین، اتکاپذیرترین و ترجیحی‌ترین ورودی‌ها برای اندازه‌گیری ارزش منصفانه هستند. استفاده از آن‌ها باعث تقویت کیفیت گزارشگری مالی، کاهش احتمال اعمال سلیقه، و افزایش قابلیت مقایسه بین شرکت‌ها می‌شود. در استاندارد ۴۲، تأکید زیادی بر استفاده از این سطح وجود دارد و صرف‌نظر از آن باید با دلایل موجه همراه باشد.
این مفهوم بخشی از چارچوب استاندارد شماره ۴۲ است و در روزهای آینده، سایر اجزاء آن با همین سبک تحلیلی از طریق سایت و شبکه‌های اجتماعی انجمن حسابداران خبره ایران منتشر خواهند شد.
گردآوری، ترجمه و تدوین:
دکتر سید محمد باقرآبادی
انجمن حسابداران خبره ایران
نوآوری در اندیشه، پیشرو در عمل