واحد حساب
در چارچوب استاندارد حسابداری شماره ۴۲، اصطلاح واحد حساب به آن سطح یا مبنایی اطلاق می‌شود که یک دارایی یا بدهی (یا گروهی از آن‌ها) برای اهداف شناسایی و اندازه‌گیری در صورت‌های مالی تعریف می‌گردد. به بیان ساده‌تر، واحد حساب مشخص می‌کند که موضوع اندازه‌گیری چیست: یک قلم منفرد، یک گروه دارایی‌ها یا بدهی‌ها، یا مجموعه‌ای از آن‌ها در قالب یک بسته.
استاندارد ۴۲ تأکید دارد که انتخاب واحد حساب معمولاً در خود استانداردهای موضوعی (مثل استاندارد سرمایه‌گذاری‌ها، دارایی‌های ثابت، ابزارهای مالی) تعیین می‌شود و سپس اندازه‌گیری ارزش منصفانه بر مبنای همان واحد حساب انجام می‌گیرد.
ویژگی‌های کلیدی
- مبنای شناسایی: تعیین می‌کند که چه چیزی وارد ترازنامه یا افشا می‌شود (مثلاً یک سهم منفرد یا کل پرتفوی سهام).
- ارتباط با ارزش منصفانه: اندازه‌گیری ارزش منصفانه باید دقیقاً مطابق با واحد حساب تعریف‌شده انجام شود.
- سازگاری با استانداردهای موضوعی: مثلاً استاندارد سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت ممکن است یک سرمایه‌گذاری منفرد را واحد حساب بداند، در حالی که استاندارد ابزارهای مالی می‌تواند پرتفوی را واحد حساب بشناسد.
مثال‌های کاربردی
- سهام بورسی:
اگر واحد حساب، یک سهم منفرد باشد، ارزش منصفانه هر سهم معادل قیمت بازار همان سهم است. - پرتفوی سرمایه‌گذاری:
در برخی استانداردها، پرتفوی به‌عنوان واحد حساب تعریف می‌شود. در این حالت، ارزش منصفانه پرتفوی به‌صورت یکجا و نه قلم‌به‌قلم محاسبه می‌شود. - قرارداد اجاره:
واحد حساب ممکن است قرارداد اجاره به‌عنوان یک کل باشد (نه هر قسط یا تعهد جداگانه). - گروه دارایی‌ها و بدهی‌ها در ترکیب تجاری:
در یک ادغام یا تملک، واحد حساب ممکن است کل گروه دارایی‌ها و بدهی‌های منتقل‌شده باشد، که ارزش منصفانه به‌طور یکجا برای آن‌ها تعیین می‌شود.
اهمیت در گزارشگری مالی
- تضمین همسویی بین شناسایی و اندازه‌گیری: واحد حساب مشخص می‌کند که ارزش‌گذاری دقیقاً باید برای چه سطحی انجام شود.
- افزایش شفافیت و مقایسه‌پذیری: وقتی واحد حساب روشن باشد، سرمایه‌گذاران می‌توانند اطلاعات شرکت‌ها را بهتر مقایسه کنند.
- کاهش ابهام: بدون تعیین واحد حساب، ممکن است اختلاف‌نظرهای زیادی در خصوص نحوه محاسبه ارزش منصفانه ایجاد شود.
چالش‌های عملی
- تفاوت استانداردها: گاهی استانداردهای مختلف واحد حساب متفاوتی تعریف می‌کنند (مثلاً برای ابزارهای مالی منفرد یا پرتفوی).
- پیچیدگی در گروه‌های دارایی/بدهی: تعیین اینکه آیا باید ارزش یک قلم به‌تنهایی سنجیده شود یا به‌صورت گروهی، قضاوت حرفه‌ای بالایی می‌طلبد.
- نبود بازار فعال: برای برخی واحدهای حساب، بازار مستقیمی وجود ندارد و اندازه‌گیری ارزش منصفانه نیازمند مدل‌سازی می‌شود.
جمع‌بندی
واحد حساب، نقطه شروع فرآیند اندازه‌گیری ارزش منصفانه است. این مفهوم تعیین می‌کند که «موضوع اندازه‌گیری چیست» و بدین ترتیب همه محاسبات و افشاها باید بر مبنای همین واحد حساب انجام شود. استاندارد ۴۲ با جداسازی این مفهوم از خود فرآیند ارزش‌گذاری، کمک می‌کند که شفافیت و سازگاری بیشتری در گزارشگری مالی به‌دست آید.
این مفهوم بخشی از چارچوب استاندارد شماره ۴۲ است و در روزهای آینده، سایر اجزاء آن با همین سبک تحلیلی از طریق سایت و شبکه‌های اجتماعی انجمن حسابداران خبره ایران منتشر خواهند شد.
گردآوری، ترجمه و تدوین:
دکتر سید محمد باقرآبادی
انجمن حسابداران خبره ایران
نوآوری در اندیشه، پیشرو در عمل