قیمت‌های پیشنهادی خرید و فروش
در چارچوب استاندارد شماره ۴۲ حسابداری ایران، قیمت‌های پیشنهادی خرید (bid price) و پیشنهادی فروش (ask price) دو سطح قیمتی هستند که در بازار برای یک دارایی یا بدهی اعلام می‌شوند. این قیمت‌ها به‌صورت عمومی در بازارهای فعال یا بازارهای دلال‌محور برای معاملات فوری قابل مشاهده‌اند و بازتابی از نیت و رفتار مشارکت‌کنندگان بازار برای خرید یا فروش آن دارایی در تاریخ اندازه‌گیری هستند.
- قیمت پیشنهادی خرید (bid price): بالاترین قیمتی است که یک خریدار حاضر است برای خرید دارایی بپردازد.
- قیمت پیشنهادی فروش (ask price): پایین‌ترین قیمتی است که یک فروشنده حاضر است دارایی را در آن قیمت بفروشد.
فاصله بین این دو قیمت را معمولاً دامنه قیمت یا «bid-ask spread» می‌نامند که نشان‌دهنده نقدشوندگی و میزان رقابت در بازار است.
جایگاه در استاندارد شماره ۴۲
استاندارد ۴۲ تأکید دارد که در صورت وجود قیمت‌های پیشنهادی خرید و فروش برای یک دارایی یا بدهی:
- اگر واحد تجاری دارایی را نگهداری می‌کند (دارای موقعیت دارایی باشد)، باید از قیمت فروش (ask price) به‌عنوان مبنای ارزش منصفانه استفاده کند.
- اگر واحد تجاری بدهی دارد (موقعیت بدهی)، باید از قیمت خرید (bid price) برای تعیین ارزش منصفانه استفاده نماید.
- اگر واحد تجاری دارای موقعیتی باشد که شامل هر دو (خرید و فروش) باشد یا اگر دارایی خاصی هم قابل خرید و هم قابل فروش باشد، استفاده از قیمت میانه (mid-market price) نیز می‌تواند مناسب باشد، مشروط به اینکه بازتابی منطقی از ارزش منصفانه باشد.
مثال‌های حرفه‌ای
- ارز خارجی در بازار فارکس:
برای یک جفت ارز مانند EUR/USD، اگر bid برابر 1.1230 و ask برابر 1.1240 باشد، خریدار حاضر است با نرخ 1.1230 بخرد و فروشنده با نرخ 1.1240 بفروشد. در صورت نگهداری یورو توسط واحد تجاری، قیمت منصفانه همان نرخ فروش یعنی 1.1240 خواهد بود. - سهام معامله‌شده در بورس:
برای سهم شرکت A، اگر در لحظه اندازه‌گیری bid برابر ۱۵۰۰ تومان و ask برابر ۱۵۰۲ تومان باشد، و واحد تجاری مالک آن سهم باشد، ۱۵۰۲ تومان به‌عنوان ارزش منصفانه در نظر گرفته می‌شود. - اوراق بدهی شرکتی:
در بازارهای دلال‌محور، قیمت‌های bid و ask توسط مؤسسات مالی یا کارگزاری‌ها اعلام می‌شود. اگر شرکت صادرکننده اوراق در حال بازخرید باشد، ممکن است قیمت bid برای آن‌ها معیار تعیین ارزش منصفانه باشد.
اهمیت در گزارشگری مالی
- استفاده صحیح از bid و ask باعث می‌شود ارزش منصفانه دقیق‌تر و منطبق‌تر با شرایط بازار گزارش شود.
- عدم توجه به تفاوت بین قیمت خرید و فروش ممکن است منجر به بیش‌نمایی یا کم‌نمایی ارزش دارایی یا بدهی شود.
- برای دارایی‌ها و بدهی‌هایی که بازار عمیق ندارند، وجود فاصله زیاد بین bid و ask ممکن است نشان‌دهنده سطح پایین نقدشوندگی یا ریسک قیمتی باشد که باید افشا شود.
نکات کاربردی و افشای مورد نیاز
- اگر واحد تجاری از قیمت میانه بین bid و ask استفاده می‌کند، باید مبنای قضاوت حرفه‌ای خود را مستند و در یادداشت‌های توضیحی افشا کند.
- اگر فاصله بین قیمت‌ها (spread) قابل توجه است، باید در ارزیابی ریسک نوسان ارزش منصفانه و نقدشوندگی دارایی لحاظ شود.
- حسابرس معمولاً استفاده از قیمت‌های bid یا ask را بررسی می‌کند تا اطمینان حاصل شود که ارزش منصفانه دقیقاً بر مبنای رفتار بازار تعیین شده است.
جمع‌بندی
قیمت‌های پیشنهادی خرید و فروش یکی از منابع کلیدی برای تعیین ارزش منصفانه دارایی‌ها و بدهی‌ها در بازارهای فعال هستند. انتخاب صحیح بین bid یا ask بر اساس نوع موقعیت (دارایی یا بدهی) و نوع بازار اهمیت زیادی دارد و عدم رعایت آن می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر تصویر مالی ارائه‌شده در صورت‌های مالی داشته باشد.
این مفهوم بخشی از چارچوب استاندارد شماره ۴۲ است و در روزهای آینده، سایر اجزاء آن با همین سبک تحلیلی از طریق سایت و شبکه‌های اجتماعی انجمن حسابداران خبره ایران منتشر خواهند شد.
گردآوری، ترجمه و تدوین:
دکتر سید محمد باقرآبادی
انجمن حسابداران خبره ایران
نوآوری در اندیشه، پیشرو در عمل