ریسک عدم اجرا
ریسک عدم اجرا در چارچوب استاندارد حسابداری شماره ۴۲ به ریسکی اشاره دارد که یک طرف قرارداد ممکن است نتواند تعهدات خود را در قبال بدهی انجام دهد. این ریسک، یکی از مؤلفه‌های اساسی در تعیین ارزش منصفانه یک بدهی است و باید از دیدگاه مشارکت‌کنندگان بازار، در تاریخ اندازه‌گیری، در نظر گرفته شود.
ریسک عدم اجرا، هم شامل ریسک اعتباری صادرکننده بدهی است و هم سایر ریسک‌هایی که ممکن است منجر به عدم ایفای تعهدات قراردادی شوند.
جایگاه در اندازه‌گیری ارزش منصفانه
در تعیین ارزش منصفانه یک بدهی، واحد تجاری باید ریسک عدم اجرای تعهدات از سوی خود یا طرف دیگر را در محاسبات لحاظ کند. این اصل، تضمین می‌کند که ارزش منصفانه بدهی تنها بر پایه مبلغ اسمی آن نیست، بلکه منعکس‌کننده ریسک‌های واقعی در بازار است.
بر این اساس، اگر بدهی دارای سطح بالایی از ریسک عدم اجرا باشد (مثلاً ناشی از ضعف مالی یا دعاوی حقوقی علیه بدهکار)، مشارکت‌کنندگان بازار آن را با تخفیف قیمتی قابل توجهی ارزش‌گذاری می‌کنند.
اجزای تشکیل‌دهنده ریسک عدم اجرا
- ریسک اعتباری خاص بدهکار: احتمال اینکه بدهکار نتواند مبلغ یا منافع بدهی را به‌موقع پرداخت کند.
- ریسک عملیاتی یا قانونی: ریسک‌هایی مانند نقص قرارداد، تغییرات قانونی، یا ساختار پیچیده قرارداد که منجر به عدم اجرا می‌شوند.
- ریسک محیطی یا اقتصادی: شرایط اقتصادی یا رویدادهای خارجی که توانایی بدهکار را برای اجرای تعهدات محدود می‌کند.
مثال‌های حرفه‌ای
- اوراق قرضه شرکتی: اگر شرکتی در آستانه ورشکستگی باشد، اوراق آن با نرخ تنزیل بالاتر (و ارزش منصفانه پایین‌تر) ارزش‌گذاری می‌شود. این نرخ تنزیل بالا، انعکاس ریسک عدم اجرای تعهدات مالی است.
- تأمین مالی پروژه‌ای: در قرارداد تأمین مالی یک پروژه ساخت‌وساز، اگر مجوزهای قانونی در دسترس نباشد، ممکن است ریسک عدم اجرا بالا رود و ارزش بدهی کاهش یابد.
- قرارداد اجاره بلندمدت: اگر اجاره‌دهنده سابقه مالی ضعیفی داشته باشد یا در پرداخت‌های گذشته تأخیر داشته باشد، ریسک عدم اجرای تعهدات او در ارزیابی قرارداد باید لحاظ شود.
ملاحظات کلیدی در گزارشگری مالی
طبق استاندارد ۴۲، در اندازه‌گیری ارزش منصفانه بدهی:
- واحد تجاری باید همان ریسکی را لحاظ کند که مشارکت‌کنندگان بازار در صورت خرید آن بدهی در نظر می‌گیرند؛
- ریسک عدم اجرا صرفاً به وضعیت واحد تجاری محدود نیست، بلکه ریسک‌های قراردادی و اقتصادی را نیز شامل می‌شود؛
- این ریسک، حتی زمانی که بدهی به‌صورت فرضی از سوی طرف ثالث منتقل می‌شود، باید در نظر گرفته شود، زیرا خریدار جدید نیز آن را لحاظ می‌کند.
افشا در صورت‌های مالی
در مواردی که ریسک عدم اجرا بر اندازه‌گیری ارزش منصفانه اثر بااهمیتی دارد، واحد تجاری باید:
- ماهیت ریسک‌های لحاظ‌شده در ارزش‌گذاری بدهی را افشا کند؛
- روش اعمال این ریسک‌ها در تکنیک‌های ارزش‌گذاری را توضیح دهد؛
- در صورت استفاده از ورودی‌های سطح ۳ (غیرقابل مشاهده)، حساسیت ارزش منصفانه به تغییر در ریسک عدم اجرا را نیز ارائه کند.
این مفهوم بخشی از چارچوب استاندارد شماره ۴۲ است و در روزهای آینده، سایر اجزاء آن با همین سبک تحلیلی از طریق سایت و شبکه های اجتماعی انجمن حسابداران خبره ایران منتشر خواهند شد.
گردآوری، ترجمه و تدوین:
دکتر سید محمد باقرآبادی
انجمن حسابداران خبره ایران
نوآوری در اندیشه، پیشرو در عمل