روش‌های ارزش‌گذاری
در استاندارد حسابداری شماره ۴۲، روش‌های ارزش‌گذاری به ابزارهایی گفته می‌شود که برای اندازه‌گیری ارزش منصفانه دارایی‌ها، بدهی‌ها یا واحدهای گزارشگری به‌کار می‌روند، به شرط آن‌که این اندازه‌گیری منعکس‌کننده‌ی مفروضات مشارکت‌کنندگان بازار در تاریخ اندازه‌گیری باشد.
واحد تجاری باید روشی را انتخاب کند که بیشترین استفاده را از ورودی‌های قابل مشاهده بازار داشته باشد و کمترین اتکا را به ورودی‌های غیرقابل مشاهده. همچنین، انتخاب روش باید با توجه به ماهیت دارایی یا بدهی، شرایط بازار و قابلیت اتکای داده‌ها انجام گیرد.
سه روش اصلی ارزش‌گذاری در چارچوب استاندارد ۴۲
۱. رویکرد بازار
استفاده از قیمت‌های حاصل از معاملات واقعی دارایی‌ها یا بدهی‌های یکسان یا مشابه در بازار فعال.
مثال: استفاده از قیمت پایانی سهام در بورس برای تعیین ارزش منصفانه سهم.
۲. رویکرد درآمدی
تبدیل جریان‌های نقدی آتی مورد انتظار به ارزش فعلی با استفاده از نرخ تنزیل مناسب.
مثال: استفاده از مدل DCF برای ارزش‌گذاری علامت تجاری یا پروژه عمرانی.
۳. رویکرد بهای جایگزینی
برآورد هزینه جایگزینی یا بازتولید یک دارایی، پس از کسر تعدیلات ناشی از استهلاک یا زوال اقتصادی.
مثال: برآورد ارزش منصفانه تجهیزات کارخانه‌ای فاقد بازار فعال.
معیارهای انتخاب روش مناسب
- نوع دارایی یا بدهی (مالی یا غیرمالی، مشهود یا نامشهود)
- دسترس‌پذیری اطلاعات قابل مشاهده بازار
- قابلیت مقایسه دارایی با اقلام مشابه
- نحوه عملکرد مشارکت‌کنندگان بازار در قیمت‌گذاری آن نوع دارایی
واحد تجاری باید مستند کند که چرا روش خاصی را انتخاب کرده و چرا این روش منعکس‌کننده‌ی شرایط بازار است.
کاربرد ترکیبی روش‌ها
استاندارد ۴۲ اجازه می‌دهد که بیش از یک روش ارزش‌گذاری برای یک قلم دارایی یا بدهی به‌کار رود، مشروط بر اینکه نتیجه نهایی، بازتاب درستی از قیمت بازار و مفروضات مشارکت‌کنندگان باشد.
مثلاً در ارزیابی یک نیروگاه برق، می‌توان هم از رویکرد درآمدی (جریان نقدی آتی) و هم از رویکرد بهای جایگزینی (هزینه ساخت نیروگاه مشابه) استفاده کرد و نتایج را با هم مقایسه نمود.
افشا و الزامات مستندسازی
طبق استاندارد شماره ۴۲، اگر از روش ارزش‌گذاری استفاده شود، واحد تجاری باید:
- نوع روش استفاده‌شده را افشا کند؛
- سطح ورودی‌ها (سطح ۱، ۲ یا ۳) را مشخص کند؛
- قضاوت‌های حرفه‌ای و مفروضات کلیدی مورد استفاده در روش ارزش‌گذاری را توضیح دهد؛
- تغییرات احتمالی در روش‌ها و تأثیر آن بر صورت‌های مالی را گزارش کند.
مثال‌های حرفه‌ای
- ارزش‌گذاری تجهیزات خاص: رویکرد بهای جایگزینی با تعدیل بابت استهلاک.
- ارزش‌گذاری اوراق بهادار با نرخ بهره ثابت: رویکرد بازار با استفاده از قیمت‌های اعلام‌شده بازار ثانویه.
- ارزش‌گذاری شرکت فناوری: رویکرد درآمدی با برآورد جریان نقدی آتی مبتنی بر برنامه کسب‌وکار و نرخ تنزیل متناسب با ریسک.
این مفهوم بخشی از چارچوب استاندارد شماره ۴۲ است و در روزهای آینده، سایر اجزاء آن با همین سبک تحلیلی از طریق سایت و شبکه های اجتماعی انجمن حسابداران خبره ایران منتشر خواهند شد.
گردآوری، ترجمه و تدوین:
دکتر سید محمد باقرآبادی
انجمن حسابداران خبره ایران
نوآوری در اندیشه، پیشرو در عمل