قلم کاملاً مشابه
در استاندارد حسابداری شماره ۴۲، قلم کاملاً مشابه به دارایی یا بدهی‌ای گفته می‌شود که از نظر نوع، خصوصیات، کمیت، شرایط و ریسک‌ها کاملاً با دارایی یا بدهی در حال ارزش‌گذاری یکسان باشد.
این مفهوم نقش بنیادی در تعیین سطح ۱ سلسله‌مراتب ارزش منصفانه دارد؛ جایی که قیمت‌های اعلام‌شده در بازار فعال برای اقلام کاملاً مشابه مبنای برآورد ارزش منصفانه قرار می‌گیرند.
ویژگی‌های اصلی قلم کاملاً مشابه
یک قلم زمانی کاملاً مشابه تلقی می‌شود که:
- از نظر ماهیت فیزیکی یا قرارداد قانونی یکسان باشد؛
- در همان بازار معامله شود (مثلاً بازار بورس یا بازار کالا)؛
- فاقد تفاوت معنادار در شرایط مالکیت، موقعیت مکانی، یا ویژگی‌های عملکردی باشد؛
- دارای تاریخ معامله قابل اتکا و قابل مشاهده باشد.
جایگاه در استاندارد ۴۲
در بندهای مربوط به سلسله‌مراتب ارزش منصفانه (hierarchy)، اگر برای یک دارایی یا بدهی، قیمت اعلام‌شده برای قلم کاملاً مشابه در بازار فعال وجود داشته باشد، آن قیمت به‌عنوان ورودی سطح ۱ تلقی شده و مستقیم‌ترین و قابل اتکاترین روش برای اندازه‌گیری ارزش منصفانه است.
مثال‌های کاربردی
۱. سهام بورسی
سهام شرکت الف که در بورس تهران معامله می‌شود. اگر واحد تجاری، همین سهم را در ترازنامه دارد، و قیمت پایانی آن در تاریخ گزارشگری موجود است،
→ آن قلم کاملاً مشابه تلقی شده و قیمت پایانی بازار، ورودی سطح ۱ خواهد بود.
۲. طلا یا فلزات گرانبها
شمش طلای ۲۴ عیار با وزن و مشخصات استاندارد، اگر در بورس کالا یا بازار جهانی قابل معامله باشد، و قیمت آن در تاریخ گزارشگری در دسترس باشد،
→ این شمش یک قلم کاملاً مشابه است و قیمت بازار آن ورودی سطح ۱ خواهد بود.
۳. اوراق بدهی دولتی با شناسه خاص
اگر واحد تجاری اوراق مشارکت دولت با نماد و شرایط معین دارد، و این اوراق با همان شرایط در بازار فعال معامله می‌شود،
→ ورودی سطح ۱ از قیمت اعلام‌شده برای قلم کاملاً مشابه به‌دست می‌آید.
تفاوت با اقلام مشابه ولی نه کاملاً مشابه
اگر دارایی یا بدهی موردنظر تنها شبیه باشد ولی از نظر مشخصات دقیق، تفاوت‌هایی داشته باشد (مثلاً تفاوت در درجه کیفیت، مدت، موقعیت مکانی)، دیگر «کاملاً مشابه» محسوب نمی‌شود و باید از سطح ۲ یا سطح ۳ سلسله‌مراتب استفاده کرد.
اهمیت برای گزارشگری مالی
استفاده از قیمت بازار برای قلم‌های کاملاً مشابه، به دلایل زیر ترجیح دارد:
- بیشترین قابلیت اتکا و عینیت را دارد؛
- نیازی به تعدیلات یا برآوردهای ذهنی ندارد؛
- توسط بازار تأیید شده و قابل اثبات است؛
- موجب افزایش شفافیت و مقبولیت گزارش مالی می‌شود؛
در افشاهای مربوط به ارزش منصفانه، اگر از ورودی‌های سطح ۱ (و به‌ویژه اقلام کاملاً مشابه) استفاده شده، واحد تجاری باید نوع آن‌ها، منبع قیمت و تاریخ قیمت را به‌صراحت افشا کند.
این مفهوم بخشی از چارچوب استاندارد شماره ۴۲ است و در روزهای آینده، سایر اجزاء آن با همین سبک تحلیلی از طریق سایت و شبکه های اجتماعی انجمن حسابداران خبره ایران منتشر خواهند شد.
گردآوری، ترجمه و تدوین:
دکتر سید محمد باقرآبادی
انجمن حسابداران خبره ایران
نوآوری در اندیشه، پیشرو در عمل