این مفهوم در حسابداری به معنای بیع متقابل است. بیع متقابل (Buyback) به معاملات خرید و فروشی اطلاق می‌شود که در آن طرفین معامله به‌طور همزمان و معکوس به یکدیگر کالا یا خدمات ارائه می‌دهند. این نوع معامله معمولاً به‌منظور ایجاد تعادل و توافق متقابل در شرایط تجاری خاص انجام می‌شود و در بسیاری از مواقع در قراردادهای تجاری پیچیده، به‌ویژه در قراردادهای بین‌المللی، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در بیع متقابل، هر طرف معامله همزمان با ارائه کالا یا خدمات، از طرف مقابل کالا یا خدماتی مشابه یا معادل دریافت می‌کند. این نوع قرارداد معمولاً برای پوشش ریسک‌ها، بهبود روابط تجاری یا تأمین نیازهای خاص دو طرف استفاده می‌شود.
ویژگی‌ها و اهمیت:
ویژگی کلیدی بیع متقابل این است که هر دو طرف معامله در واقع در نقش خریدار و فروشنده همزمان عمل می‌کنند. این نوع قرارداد می‌تواند به‌عنوان یک ابزار مالی در مدیریت منابع و نقدینگی یا به‌عنوان یک استراتژی برای توافقات خاص تجاری باشد. بیع متقابل به‌ویژه در شرایطی که یکی از طرفین نمی‌تواند پرداخت نقدی انجام دهد، یا در مواردی که برای حفظ توازن تجاری یا سیاسی نیاز به توافق متقابل باشد، کاربرد دارد. این نوع معامله در برخی صنایع، مانند صنایع نفت و گاز، یا در پروژه‌های دولتی و بین‌المللی که شامل مبادله کالا و خدمات است، بسیار رایج است. در این نوع قراردادها، هر طرف در ازای کالا یا خدماتی که ارائه می‌دهد، کالا یا خدمات معادل دریافت می‌کند.
در استانداردهای بین‌المللی حسابداری، بیع متقابل تحت تأثیر استاندارد IFRS 15 درآمد حاصل از قراردادهای مشتریکه مشابه استاندارد حسابداری شماره 43 ایران است قرار دارد. طبق این استاندارد، هرگونه توافق بیع متقابل باید به‌طور دقیق در صورت‌های مالی شناسایی شود و نحوه شناسایی درآمد و هزینه‌های مرتبط با آن باید به‌طور منظم و شفاف در گزارش‌های مالی منعکس گردد. در صورت اجرای بیع متقابل، ارزش کالا یا خدمات مبادله‌شده باید به‌طور دقیق تعیین شود و در صورت‌های مالی به‌صورت حسابداری صحیح ثبت گردد. در صورتی که این معامله تحت شرایط ویژه‌ای انجام شود، نظیر تأخیر در تحویل یا مبادله نقدی، باید اثرات آن بر حساب‌ها و گزارش‌های مالی به‌طور شفاف مشخص شود.
گردآوری، ترجمه و تدوین:
دکتر سید محمد باقرآبادی
انجمن حسابداران خبره ایران
نوآوری در اندیشه، پیشرو در عمل