این مفهوم در حسابداری به معنای اعطای حق استفاده از دارایی‌های معنوی یعنی واگذاری حق استفاده از دارایی‌های معنوی، مانند نرم‌افزار، علائم تجاری، حق پخش، حق اختراع یا آثار هنری، به طرف مقابل (مشتری) در ازای دریافت مبلغی مشخص یا بر مبنای درصدی از درآمد حاصل از استفاده مشتری از مجوز است. مطابق استاندارد بین‌المللی گزارشگری مالی شماره ۱۵ (IFRS 15) که مشابه استاندارد حسابداری شماره 43 ایران است، قراردادهای مجوز (Licensing) باید بر اساس ماهیت انتقال منفعت اقتصادی به مشتری طبقه‌بندی و درآمد آن‌ها به‌صورت مناسب شناسایی شود.
ماهیت و اهمیت این مفهوم در حسابداری:
دو نوع اصلی از مجوزها قابل شناسایی است:
- مجوز استفاده (Right to Use License):
در این نوع، مشتری در آغاز قرارداد به یک حق ثابت و محدود دسترسی پیدا می‌کند و شرکت هیچ تعهدی برای به‌روزرسانی یا پشتیبانی مستمر ندارد. در این حالت، درآمد به‌صورت یکجا و در ابتدای دوره، یعنی در زمان اعطای حق استفاده شناسایی می‌شود.
مثال: فروش مجوز استفاده از نسخه خاصی از یک نرم‌افزار بدون تعهد برای بروزرسانی‌های آتی. - مجوز دسترسی (Right to Access License):
این مجوز شامل دسترسی مداوم به یک دارایی معنوی است که در طول زمان توسط شرکت به‌روزرسانی یا پشتیبانی می‌شود. در این حالت، درآمد به‌صورت تدریجی و در طول دوره قرارداد شناسایی می‌شود.
مثال: حق پخش یک مسابقه ورزشی که در بازه زمانی مشخصی از سوی شرکت برگزار و مدیریت می‌شود.
طبقه‌بندی صحیح نوع مجوز و زمان شناسایی درآمد حاصل از آن نقش مهمی در ارائه تصویر واقعی از عملکرد مالی شرکت دارد، به‌ویژه در صنایع مبتنی بر دارایی‌های نامشهود مانند فناوری، رسانه، سرگرمی و تولید محتوا.
گردآوری، ترجمه و تدوین:
دکتر سید محمد باقرآبادی