این مفهوم در حسابداری به معنای حقوق استفاده‌نشده مشتریان یعنی حقوقی است که مشتری بابت دریافت کالا یا خدمات، مبلغی پرداخت کرده اما از آن استفاده نکرده و انتظار نمی‌رود در آینده نیز استفاده کند. این وضعیت در ادبیات حسابداری به عنوان "Breakage" نیز شناخته می‌شود. مطابق استاندارد بین‌المللی گزارشگری مالی شماره ۱۵ (IFRS 15) که مشابه استاندارد حسابداری شماره 43 ایران است، در مواردی که شرکت انتظار دارد بخشی از این حقوق توسط مشتری اعمال نشود، می‌تواند درآمد مربوطه را تحت شرایط خاص شناسایی کند. نمونه‌هایی از حقوق استفاده‌نشده:
• کارت‌های هدیه‌ای که پس از مدتی منقضی می‌شوند.
• اعتبارهای قابل استفاده در اپلیکیشن‌ها یا فروشگاه‌ها که تاریخ مصرف دارند.
• اشتراک‌هایی که مشتری آن‌ها را تمدید نکرده یا از خدمات استفاده نکرده است.
ماهیت و اهمیت این مفهوم در حسابداری:
در شرایطی که شرکت بتواند میزان حقوق استفاده‌نشده را به‌صورت قابل اتکا برآورد کند، می‌تواند درآمد مربوطه را به یکی از دو روش زیر شناسایی کند:
1. روش نسبی (Proportionate approach):
درآمد حاصل از حقوق استفاده‌نشده به‌نسبت انتقال کالا یا خدمات مرتبط با بخش استفاده‌شده از حق، شناسایی می‌شود.
2. روش مستقیم (Direct approach):
چنانچه احتمال اعمال بخشی از حقوق توسط مشتری اساساً منتفی باشد، درآمد مربوط به این بخش، در زمانی که عدم استفاده از حق برای شرکت محرز شد، شناسایی می‌گردد.
• اگر شرکت نتواند مقدار حقوق استفاده‌نشده را به‌طور قابل اتکا برآورد کند، نباید درآمدی از این بابت شناسایی کند تا زمانی که یکی از دو حالت زیر رخ دهد:
الف) دوره استفاده منقضی شود؛
ب) شواهد کافی مبنی بر عدم استفاده مشتری از حق در دسترس باشد.
• در عین حال، باید بررسی شود که آیا شرکت تعهدی قانونی یا ساختاری در قبال بازپرداخت این مبلغ به مشتری دارد یا خیر. در صورت وجود چنین تعهدی، شناسایی درآمد منتفی است.
درک صحیح و شناسایی دقیق حقوق استفاده‌نشده مشتریان، از یک‌سو مانع از انباشت بی‌مورد بدهی‌های قراردادی در ترازنامه می‌شود و از سوی دیگر موجب شناسایی به‌موقع و واقع‌بینانه درآمد در صورت سود و زیان خواهد شد.
گردآوری، ترجمه و تدوین:
دکتر سید محمد باقرآبادی
انجمن حسابداران خبره ایران
نوآوری در اندیشه، پیشرو در عمل
انجمن حسابداران خبره ایران
عضو پیوسته فدراسیون بین‌المللی حسابداران (آیفک)
نخستین و بزرگترین انجمن حرفه ای حسابداری ایران
