این مفهوم در حسابداری به معنای مابه ازای متغیر در قراردادها است. مابه ازای متغیر (Variable Consideration) به بخشی از مبلغ قرارداد اطلاق می‌شود که ممکن است بر اساس شرایط یا رویدادهای آتی تغییر کند. این مبلغ معمولاً به‌صورت مشروط به تحقق برخی از اهداف یا شرایط خاص در قراردادهای تجاری مشخص می‌شود و معمولاً به‌صورت درصدی از فروش، پاداش یا تخفیف‌ها، جریمه‌ها یا دیگر عوامل متغیر تعیین می‌شود. مابه ازای متغیر در قراردادها معمولاً زمانی که شرایطی مانند عملکرد فروش، رسیدن به اهداف خاص یا ایجاد تغییرات در بازار در نظر گرفته می‌شود، به کار می‌رود. این مفهوم در تعیین درآمدهای آینده و برآوردهای مالی شرکت‌ها بسیار اهمیت دارد.
ویژگی‌ها و اهمیت:
مبلغ متغیر معمولاً به‌عنوان بخشی از قراردادهای پیچیده در نظر گرفته می‌شود که در آن پرداخت‌ها و هزینه‌ها وابسته به عواملی مانند تعداد فروش‌ها، زمان تحویل یا حتی عملکرد خاص است. در این نوع قراردادها، مقدار نهایی درآمد و هزینه قابل پیش‌بینی نیست و بستگی به رویدادهای آتی دارد. مبلغ متغیر می‌تواند شامل اجزای مختلفی مانند تخفیف‌ها، پاداش‌ها، حق امتیازها یا مبالغ وابسته به نتیجه باشد. این مقادیر ممکن است در طول مدت قرارداد تغییر کنند و در نتیجه، شرکت‌ها باید در ارزیابی درآمد و شناسایی هزینه‌ها دقت لازم را داشته باشند تا مطمئن شوند که تمامی مقادیر به‌طور صحیح در صورت‌های مالی گزارش می‌شود.در استانداردهای بین‌المللی حسابداری، IFRS 15 درآمد حاصل از قراردادهای مشتری که مشابه استاندارد حسابداری شماره 43 ایران است به‌طور خاص مابه ازای متغیر را مورد بررسی قرار می‌دهد. طبق این استاندارد، شرکت‌ها باید مابه ازای متغیر را هنگام شناسایی درآمد در نظر بگیرند و برای این کار باید پیش‌بینی کنند که چه میزان از مبلغ متغیر احتمالاً به دست خواهد آمد. شناسایی مابه ازای متغیر به‌عنوان درآمد، باید تنها زمانی انجام شود که احتمال قابل‌ملاحظه‌ای وجود داشته باشد که مابه ازای متغیر قابل دریافت است. در صورتی که احتمال برگرداندن مبلغ یا کاهش آن زیاد باشد، شرکت‌ها باید این احتمال را در محاسبات خود در نظر بگیرند و درآمد را به‌صورت معقول شناسایی کنند. این فرآیند شامل پیش‌بینی دقیق از میزان مابه ازای متغیر است و در نهایت درآمد نهایی باید بر اساس این پیش‌بینی‌ها در صورت‌های مالی گزارش شود.
گردآوری، ترجمه و تدوین:
دکتر سید محمد باقرآبادی
انجمن حسابداران خبره ایران
نوآوری در اندیشه، پیشرو در عمل