این مفهوم در حسابداری به معنای تعیین قیمت معامله است. این گام، سومین مرحله از مدل پنج‌مرحله‌ای استاندارد بین‌المللی گزارشگری مالی شماره ۱۵ (IFRS 15) که مشابه استاندارد حسابداری شماره 43 ایران است، در این مرحله، واحد تجاری باید مبلغ مورد انتظار برای دریافت در ازای انتقال کالا یا خدمات به مشتری را محاسبه کند.
ماهیت و اهمیت این مفهوم در حسابداری:
قیمت معامله (Transaction Price) مبلغی است که واحد تجاری انتظار دارد در ازای انتقال کالاها یا خدمات وعده‌داده‌شده، به‌طور واقعی از مشتری دریافت کند. این مبلغ می‌تواند ثابت، متغیر یا ترکیبی از هر دو باشد. همچنین ممکن است تحت تأثیر شرایط مختلف قراردادی یا عوامل اقتصادی قرار گیرد. در تعیین قیمت معامله، پنج عامل اصلی باید مورد توجه قرار گیرد:
- مبالغ متغیر (Variable Consideration):
شامل تخفیف‌ها، برگشت کالا، پاداش‌ها، جریمه‌ها و سایر شرایطی است که ممکن است مبلغ دریافت‌شده را تغییر دهد. - محدودیت‌های اعمال‌شده بر مبالغ متغیر:
واحد تجاری باید تنها زمانی مبالغ متغیر را در قیمت معامله لحاظ کند که احتمال بازگشت آن بسیار پایین باشد. - ارزش زمانی پول (Time Value of Money):
در صورتی که پرداخت‌ها به‌صورت اقساطی و بلندمدت باشد، باید تأثیر ارزش زمانی پول لحاظ شود. - غیرنقدی بودن مابه‌ازا (Non-cash Consideration):
اگر بخشی از پرداخت در قالب غیرنقدی (مانند دارایی‌ها یا خدمات) باشد، باید ارزش منصفانه آن محاسبه شود. - مبالغی که به مشتری پرداخت می‌شود (Consideration Payable to a Customer):
چنانچه واحد تجاری مبالغی به مشتری پرداخت کند (مانند مشوق‌های بازاریابی)، باید این مبالغ از قیمت معامله کسر شود.
تعیین صحیح قیمت معامله گام اساسی برای تخصیص آن به تعهدات عملکردی و در نهایت شناسایی درآمد است. در صورتی که قیمت معامله به‌درستی مشخص نشود، شناسایی درآمد با ریسک تحریف همراه خواهد بود و قابلیت اتکای صورت‌های مالی کاهش می‌یابد.
گردآوری، ترجمه و تدوین:
دکتر سید محمد باقرآبادی
انجمن حسابداران خبره ایران
نوآوری در اندیشه، پیشرو در عمل
