این مفهوم در حسابداری به معنای چارچوب پنج‌مرحله‌ای شناسایی درآمد است. این چارچوب، اساس و ساختار اصلی استاندارد بین‌المللی گزارشگری مالی شماره ۱۵ (IFRS 15) که مشابه استاندارد حسابداری شماره 43 ایران است را تشکیل می‌دهد و به واحدهای تجاری کمک می‌کند تا نحوه، زمان و میزان شناسایی درآمد ناشی از قرارداد با مشتریان را به‌صورت منظم، قابل اتکا و مبتنی بر اصول اقتصادی انجام دهند.
ماهیت و اهمیت این مفهوم در حسابداری:
هدف اصلی از تدوین این مدل، ایجاد رویه‌ای یکپارچه برای شناسایی درآمد در تمامی صنایع است؛ به نحوی که منعکس‌کننده انتقال منافع کالا یا خدمات به مشتریان در ازای دریافت مبلغ قرارداد باشد. این چارچوب بر مفهوم تعهدات عملکردی (Performance Obligations) و انتقال کنترل تمرکز دارد.
مراحل پنج‌گانه مدل شناسایی درآمد:
1. شناسایی قرارداد با مشتری (Identify the contract with a customer):
بررسی می‌شود که آیا توافقی الزام‌آور و دارای معیارهای شناسایی بین طرفین وجود دارد یا خیر.
2. شناسایی تعهدات عملکردی موجود در قرارداد (Identify the performance obligations):
کالاها یا خدمات متمایزی که باید به مشتری منتقل شوند مشخص می‌شوند. هر تعهد عملکردی، واحدی مستقل برای شناسایی درآمد محسوب می‌شود.
3. تعیین مبلغ معامله (Determine the transaction price):
مبلغی که شرکت در ازای انتقال کالا یا خدمت دریافت می‌کند (اعم از ثابت یا متغیر)، با در نظر گرفتن تخفیف‌ها، پاداش‌ها، بازپرداخت‌ها و سایر عوامل تعدیل‌کننده برآورد می‌شود.
4. تخصیص مبلغ معامله به تعهدات عملکردی (Allocate the transaction price):
در صورت وجود چند تعهد عملکردی، مبلغ کل قرارداد بر اساس قیمت فروش مستقل نسبی به هرکدام تخصیص می‌یابد.
5. شناسایی درآمد هنگام ایفای تعهدات عملکردی (Recognize revenue when (or as) the entity satisfies a performance obligation):
درآمد زمانی شناسایی می‌شود که کنترل کالا یا خدمت به مشتری منتقل شود؛ این انتقال می‌تواند به‌صورت در طول زمان یا در یک نقطه زمانی باشد.
گردآوری، ترجمه و تدوین:
دکتر سید محمد باقرآبادی
انجمن حسابداران خبره ایران
نوآوری در اندیشه، پیشرو در عمل
