این مفهوم در حسابداری به معنای قرارداد است، قرارداد به توافقی قانونی و الزام‌آور بین دو یا چند طرف (مانند فروشنده و خریدار) اطلاق می‌شود که شرایط و جزئیات معامله را تعیین می‌کند. قراردادها می‌توانند شامل توافقات کتبی، شفاهی یا ترکیبی از هر دو باشند. در زمینه حسابداری و گزارشگری مالی، قراردادها معمولاً برای شناسایی درآمد مورد استفاده قرار می‌گیرند. طبق استاندارد بین‌المللی گزارشگری مالی شماره ۱۵ (IFRS 15) که مشابه استاندارد حسابداری شماره 43 ایران است، قراردادها برای تعیین نحوه شناسایی درآمد از فروش کالاها یا ارائه خدمات به مشتریان، اهمیت ویژه‌ای دارند.
ماهیت و اهمیت این مفهوم در حسابداری:
برای آنکه یک قرارداد به‌عنوان یک توافق معتبر و شناسایی‌شده در حسابداری پذیرفته شود، باید چهار شرط اصلی زیر فراهم باشد:
- وجود طرفین قرارداد:
قرارداد باید شامل دو طرف یا بیشتر باشد که به‌طور قانونی ملزم به رعایت شرایط توافق‌نامه شوند. - حقوق هر طرف از قرارداد مشخص باشد:
حقوق و الزامات هر یک از طرفین قرارداد باید به‌وضوح تعریف شده باشد، به‌طوری که هیچ‌گونه ابهامی در مورد آن‌ها وجود نداشته باشد. - شرایط پرداخت قابل‌اجرا باشد:
میزان پرداخت‌ها و شرایط زمانی برای پرداخت باید در قرارداد به‌طور دقیق مشخص شده باشد. - احتمال دریافت منافع اقتصادی کافی وجود داشته باشد:
احتمال اینکه یکی از طرفین قادر به اجرای تعهدات خود و دریافت منافع اقتصادی از قرارداد باشد، باید به‌حدی باشد که بتوان آن را معقول و قابل اتکا دانست.
طبق استاندارد حسابداری شماره 43 ایران ، درآمد باید زمانی شناسایی شود که کنترل کالا یا خدمات از فروشنده به مشتری منتقل شود. این انتقال کنترل ممکن است در مراحل مختلف یک قرارداد رخ دهد. به‌طور خاص، در قراردادها، برای شناسایی درآمد، باید موارد زیر مورد ارزیابی قرار گیرد:
- تعیین و تفکیک تعهدات عملکردی (Performance Obligations):
ابتدا باید تعهدات مشخص و شفاف عملکردی در قرارداد شناسایی شود. - تعیین قیمت معامله (Transaction Price):
قیمت معامله باید به‌طور دقیق محاسبه شده و تمام عناصر قرارداد را شامل شود. - تخصیص قیمت به تعهدات عملکردی:
قیمت باید به تعهدات مختلف عملکردی در قرارداد تخصیص داده شود. - شناسایی درآمد:
درآمد تنها زمانی شناسایی می‌شود که تعهدات عملکردی مربوطه به‌طور کامل و در زمان مناسب برآورده شوند.
شناسایی صحیح قراردادها و مدیریت دقیق جزئیات آن‌ها برای اطمینان از درآمد صحیح و به موقع و جلوگیری از اعلام نادرست وضعیت مالی شرکت حیاتی است. به‌ویژه در شرایطی که قراردادها پیچیده و شامل خدمات متعدد یا تحویل تدریجی کالا باشند، دقت در تحلیل و شناسایی صحیح درآمد از قراردادها اهمیت ویژه‌ای دارد.
گردآوری، ترجمه و تدوین:
دکتر سید محمد باقرآبادی
انجمن حسابداران خبره ایران
نوآوری در اندیشه، پیشرو در عمل