در بخشی از این گزارش میخوانیم: مهم‌ترین مساله‌ای که در تصمیم‌گیری بانک‌های بزرگ برای آغاز همکاری با ایران اهمیت دارد انتخابات آمریکاست. در جریان رقابت‌های انتخاباتی درباره نظر کاندیداها در مورد این توافق صحبت‌های زیادی مطرح شد. طبق گفته رسانه‌های خبری اگر دونالد ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور وارد کاخ سفید شود، احتمال می‌رود روند بازگشت ایران به اقتصاد دنیا کندتر انجام شود زیرا او دیدگاه‌های تندتری نسبت به این توافق و اثرات آن دارد و منتقد این توافق است. البته احتمال نقض این توافق وجود ندارد زیرا این توافق در کنگره تصویب شده است و یک تعهد دولتی است. ولی اگر هیلاری کلینتون به عنوان رئیس‌جمهوری به کاخ سفید راه پیدا کند شرایط متفاوت خواهد بود. هیلاری کلینتون فردی است که مذاکرات را آغاز کرد و با این توافق و مفاد آن موافق است. او سیاست‌های اوباما را کاملاً تایید می‌کند و در زمینه سیاست خارجی راه او را دنبال خواهد کرد. در این شرایط حضور او در کاخ سفید می‌تواند به معنای تسریع روند برداشته شدن تحریم‌های ایران باشد. متن کامل این یادداشت به نقل از هفتهنامه «تجارت فردا» به شرح زیر است:
دیدگاه رئیس‌جمهور آینده آمریکا مانع اصلی همکاری بانک‌های بزرگ با ایران است
«شش ماه تا اتصال به نظام بانکی دنیا»
مونا مشهدی‌رجبی
توافق هسته‌ای ایران هنوز یکی از بحث‌برانگیزترین مسائل سیاسی در آمریکاست و اختلاف بین دولت و کنگره در مورد نحوه اجرای این قرارداد به موضوع اصلی رسانه‌ها تبدیل شده است. منتقدان آمریکایی توافق هسته‌ای بر این باورند که این توافق منافع زیادی برای آمریکا و متحدانش به همراه نداشته است و امتیازهایی که برای محدودیت موقت برنامه هسته‌ای ایران داده شد بیشتر از امتیازهای دریافت‌شده از طرف غرب است. مخالفان توافق در کنگره به این بهانه بر سر تصویب توافق تعلل زیادی کردند و فشارهای سیاسی زیادی را به طرفین توافق وارد کردند ولی در نهایت این توافق در کنگره به تصویب رسید. در ایران هم شرایط کم و بیش بر همین منوال است و مخالفان توافق دیدگاه‌هایی مشابه منتقدان آمریکایی توافق دارند.
گاردین در این مورد نوشت: در ایران انتقاد به توافق هسته‌ای کم نیست و جالب اینجاست که منتقدان توافق در ایران هم معتقدند ایران امتیازات زیادی داده است و نباید این توافق را می‌پذیرفت. این انتقادها بعد از طولانی شدن روند بازگشت ایران به نظام بانکی جهانی بیشتر شد زیرا مزایای اقتصادی ایران در اثر توافق هسته‌ای را کمتر کرد. اما نکته مهم این است که با وجود این انتقادهای تند در ایران و آمریکا به توافقی که برای امضای آن بیش از یک دهه زمان صرف شد، طرفین به آن کاملاً پایبند هستند و برای اجرای هر چه بهتر آن تلاش می‌کنند. اما از آنجا که عدم همکاری بانکی ایران با بانک‌های بزرگ دنیا مانع بزرگی در جهت رشد اقتصادی این کشور بود، همیشه این سوال پرسیده می‌شود که ایران چه زمانی می‌تواند رابطه بانکی خود را با دنیا برقرار کند و به بدنه اقتصاد دنیا بپیوندد؟
مرکز مطالعات سیاست‌های انرژی دانشگاه کلمبیا روند اجرایی شدن توافق هسته‌ای ایران و غرب را بررسی کرد و نوشت: غرب خواستار محدود شدن برنامه هسته‌ای ایران بود و در جریان این توافق توانست به این خواسته خود برسد ولی ایران که متقاضی برداشته شدن تحریم‌های اقتصادی و بانکی بود وضعیت متفاوتی را تجربه می‌کند. قرار بود بعد از اجرایی شدن توافق هسته‌ای و تایید آژانس بین‌المللی انرژی، تحریم‌های اقتصادی و بانکی ایران برطرف شود و ایران به اقتصاد جهانی باز گردد. ولی هنوز رابطه ایران با بانک‌های خارجی برقرار نشده است. البته بخشی از تحریم‌ها بعد از توافق برداشته شد که از جمله آنها می‌توان به تحریم‌های نفتی و اتصال به سوئیفت و امکان خرید هواپیما از شرکت‌های بزرگ اشاره کرد. بعد از اجرایی شدن توافق، ایران توانست صادرات نفت خود را افزایش دهد و بخشی از دارایی‌های بلوکه‌شده را به کشور باز گرداند. آمارها نشان می‌دهد تولید و صادرات نفت ایران در ماه‌های اخیر مشابه سطحی است که قبل از تحریم‌های سال ۲۰۱۲ بود که موفقیت زیادی برای دولت به همراه دارد.
غرب برای برداشته شدن تحریم‌ها تلاش کرد
دانشگاه کلمبیا در ادامه این گزارش نوشت: آمریکا و متحدانش برای برداشته شدن تحریم‌های اقتصادی ایران تمامی تلاش خود را کردند و تمامی موانع سیاسی را از میان برداشتند. جان کری وزیر امور خارجه آمریکا و همتایان اروپایی او بارها اعلام کردند همکاری اقتصادی و تجاری و بانکی با ایران ممنوعیتی ندارد. هیات‌های تجاری و اقتصادی از اتحادیه اروپا و آسیا برای مطالعه فرصت‌های اقتصادی و تجاری ایران به این کشور سفر کرده‌اند و ورود سرمایه‌های خارجی به ایران رشد کرد. ولی هنوز ایران به شبکه بانکی دنیا متصل نشده و این باعث انتقاد طرف ایرانی شده است.
دانشگاه کلمبیا موانع عادی‌سازی رابطه بانکی ایران و غرب را به چند دسته تقسیم می‌کند. یک عامل خروج بریتانیا از اتحادیه اروپاست. رای مردم بریتانیا به خارج شدن از اتحادیه اروپا باعث شد تا اتحادیه اروپا با مشکلی جدید روبه‌رو شود و انتظار می‌رود در نتیجه این اتفاق نرخ رشد اقتصادی اتحادیه اروپا و حجم و ارزش تجاری آن تنزل یابد. اگرچه تمامی پیش‌بینی‌ها از موقتی بودن این وضعیت حکایت دارد ولی توجه و تمرکز را از مساله ایران کم کرد و دلیل آن نقش کوچک‌تر ایران نسبت به بریتانیا در اقتصاد دنیاست. دومین عامل اثرگذار قیمت پایین نفت است. قیمت نفت در محدوده 40 تا 50 دلار است و درآمد کشورهای صادرکننده از فروش نفت پایین است. بنابراین افزایش حجم فروش نفت در بازار جهانی آنچنان که باید و شاید به اقتصاد ایران کمک نمی‌کند و باعث تامین بودجه لازم برای فعالیت‌های اقتصادی کشور نمی‌شود.
مانع دیگری که در مسیر بهبود اوضاع اقتصادی ایران وجود دارد تحریم‌های مالی آمریکا علیه ایران است. این تحریم‌ها همچنان باقی است و اجازه همکاری بانکی آمریکا با ایران و تبادل دلاری با ایران را نمی‌دهد. همین مساله باعث شد تا بانک‌های بزرگ اروپایی در مورد آغاز همکاری اقتصادی با ایران تردید داشته باشند. از طرف دیگر نظام قانونی و اقتصادی ایران هم باید با ساختار مالی جهانی تطابق پیدا کند و تا زمانی که این تطابق‌پذیری انجام نشود نمی‌توان انتظار تسریع روند عادی‌سازی رابطه اقتصادی ایران و غرب را داشت.
مساله اصلی، انتخابات آمریکاست
مهم‌ترین مساله‌ای که در تصمیم‌گیری بانک‌های بزرگ برای آغاز همکاری با ایران اهمیت دارد انتخابات آمریکاست. در جریان رقابت‌های انتخاباتی درباره نظر کاندیداها در مورد این توافق صحبت‌های زیادی مطرح شد. طبق گفته رسانه‌های خبری اگر دونالد ترامپ به عنوان رئیس‌جمهور وارد کاخ سفید شود، احتمال می‌رود روند بازگشت ایران به اقتصاد دنیا کندتر انجام شود زیرا او دیدگاه‌های تندتری نسبت به این توافق و اثرات آن دارد و منتقد این توافق است. البته احتمال نقض این توافق وجود ندارد زیرا این توافق در کنگره تصویب شده است و یک تعهد دولتی است. ولی اگر هیلاری کلینتون به عنوان رئیس‌جمهوری به کاخ سفید راه پیدا کند شرایط متفاوت خواهد بود. هیلاری کلینتون فردی است که مذاکرات را آغاز کرد و با این توافق و مفاد آن موافق است. او سیاست‌های اوباما را کاملاً تایید می‌کند و در زمینه سیاست خارجی راه او را دنبال خواهد کرد. در این شرایط حضور او در کاخ سفید می‌تواند به معنای تسریع روند برداشته شدن تحریم‌های ایران باشد.
در گزارش دانشگاه کلمبیا آمده است: بسیاری از بانک‌ها در مورد آغاز رابطه اقتصادی با ایران تردید دارند و دلیل این مساله هم عدم اطمینان آنها در مورد سیاست‌های آتی آمریکاست. در واقع بعد از انتخاب رئیس‌جمهوری بعدی فضا برای آغاز رابطه اقتصادی با ایران هموارتر می‌شود. بعد از اعلام نتیجه انتخابات بانک‌های بزرگ می‌دانند که رئیس‌جمهور آمریکا چه سیاستی در قبال ایران دارد و با توجه به آن سیاست‌ها در مورد نحوه همکاری تصمیم‌گیری می‌کنند. بنابراین حداقل شش ماه طول می‌کشد که ایران بتواند با بانک‌های بزرگ دنیا همکاری کند و به عضوی اثرگذار در اقتصاد دنیا تبدیل شود. به تعبیر بهتر با احتساب شش ماهی که از آغاز سال جاری گذشته است، می‌توان انتظار داشت یک سال بعد از اجرایی شدن توافق هسته‌ای، بانک‌های بزرگ جهان وارد اقتصاد ایران شوند و رابطه خود را با این کشور از سر بگیرند. هم‌اکنون با وجود اینکه بانک‌های بزرگ برای همکاری با ایران تردید دارند ولی بانک‌های کوچک اروپایی همکاری خود را با ایران آغاز کرده‌اند و اخباری هم در مورد آزاد شدن سرمایه‌ها و دارایی‌های بلوکه‌شده ایران در بانک‌های غربی منتشر شده است. بنابراین ایران به زودی می‌تواند شاهد بهبود اوضاع اقتصادی خود باشد و رشد را تجربه کند.
گام‌های ایران برای بازگشت به اقتصاد دنیا
اما در این شش ماهی که برای اتصال ایران به نظام بانکی دنیا زمان مورد نیاز است، چه کارهایی باید انجام شود و آیا راهی برای بازگشت قدرتمندتر ایران به اقتصاد جهانی وجود دارد یا خیر؟
مرکز مطالعات اقتصادی دانشگاه کلمبیا در این مورد نوشت: ایران می‌تواند برای بازگشت سریع‌تر به اقتصاد دنیا کارهایی انجام دهد. به عنوان مثال اصلاح ساختارهای مالی و اقتصادی و همسو شدن استانداردهای ایران با جهان یکی از کارهای مهم ایران است که می‌تواند زمینه‌ساز تقویت جایگاه ایران در منطقه شود.
ایران یکی از با‌ثبات‌ترین اقتصادهای خاورمیانه است و این ثبات سیاسی در ایران یک عامل بسیار مهم برای تضمین امنیت و سودآوری سرمایه‌گذاران خارجی است. بنابراین اگر زیرساخت‌های اقتصادی کشور اصلاح شود، ایران می‌تواند شاهد افزایش نرخ ورود سرمایه‌های خارجی و رشد اقتصادی باشد.
منبع: هفتهنامه «تجارت فردا»، شماره 189، مورخ 29 مرداد 1395
