متن کامل این یادداشت که با عنوان «ضرورت به‌کارگیری استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی» به قلم اعظم ولی‌زاده لاریجانی، دانشآموخته دکتری حسابداری و عضو هیئت علمی گروه حسابداری دانشگاه الزهراء (س) و از کارشناسان ارشد بازار سرمایه، در شماره امروز، شنبه، 26 تیر 1395، هفته نامه «بازار امروز» منتشر شده است به شرح زیر است:
«ضرورت به‌کارگیری استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی»
اعظم ولی‌زاده
یکی از اطلاعاتی که سرمایه‌گذاران در زمان تحلیل گزینه‌های سرمایه‌گذاری به آن اتکا می‌کنند، صورت‌های مالی شرکتهای سرمایه‌پذیر است. صورت‌های مالی به عنوان مهمترین منبع اطلاعاتی برای انعکاس نتایج عملکرد، وضعیت مالی و جریان‌های نقد واحد تجاری شناخته شده است. به همین دلیل، مبانی تهیه صورت‌های مالی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار می‌باشد. این مبانی که همان استانداردهای حسابداری است باید از چنان پایه نظری مستحکم و قوی برخوردار باشد که امکان تهیه صورت‌های مالی مربوط، قابل اتکا و یکنواخت را فراهم سازد. صورت‌های مالی که براساس چنین استانداردهایی تهیه شود، می‌تواند میزان کارایی بازار سرمایه را افزایش دهد؛ چراکه سرمایه‌گذاران با در دست داشتن اطلاعات مالی شفاف و قابل اتکا، در جهت تخصیص بهینه سرمایه خود، تصمیم‌گیری‌های لازم را انجام خواهند داد.
سرمایه‌گذاران بالفعل و بالقوه برای اتخاذ تصمیمات مرتبط با سرمایه‌گذاری، توازن بین ریسک و بازده را مبنای تصمیم‌گیری خود قرار می‌دهند و هرچه میزان کیفیت اطلاعات ارائه شده از سوی شرکتها بالاتر باشد، ریسک اطلاعاتی آنها کاهش یافته و موجب کاهش بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاران و یا هزینه حقوق صاحبان سهام خواهد شد. یکی از عواملی که موجب ارتقای کیفیت اطلاعات و شفافیت اطلاعاتی شرکتها میشود، اظهارنظر حسابرسان مستقل نسبت به صورت‌های مالی است که خود به معنای اعتباربخشی و گواهی‌دهی در خصوص میزان انطباق صورت‌های مالی با استانداردها و مبانی تهیه آن است. خدمات حسابرسی نیز خود براساس مبانی و استانداردهای حسابرسی صورت می‌پذیرد.
رشد تجارت بینالمللی و جریان‌های سرمایه و پیوستگی اقتصادی فراینده طی دو دهه گذشته، منجر به تمایل به هماهنگ‌سازی استانداردهای حسابداری و حسابرسی در میان کشورها شده است. در نتیجه، در حال حاضر بسیاری از کشورها استفاده از استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی (IFRS)را به عنوان زبانی مشترک، پذیرفته‌اند و انطباق صورت‌های مالی با آن استانداردها را نشانه کیفیت آن می‌دانند.
به طور کلی از جمله مزایای پیاده‌سازی و استفاده از استانداردهایبین‌المللی گزارشگری مالی می‌توان به مواردی چون ایجاد ارتباط با بازارهای بینالمللی، افزایش امکان تامین مالی خارجی، جذب سرمایه‌گذاران خارجی، ارتقای وضعیت شفافیت اطلاعاتی بازار سرمایه کشور در رتبه‌بندی‌های بینالمللی و بهبود استفاده از فناوری‌های روز حرفه‌ای حسابداری و گزارشگری مالی چون XBRL، اشاره کرد. براین اساس طی سال‌های گذشته، بسیاری از کشورها اقداماتی را در راستای پیاده‌سازی IFRSانجام داده‌اند. مطابق گزارش منتشر شده مؤسسه حسابرسی دیلویت در سال 2016 در خصوص میزان پذیرش استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی در سطح کشورهای دنیا برای شرکتهای پذیرفته شده در بورس، از بین 174 کشور بررسی شده، تنها 23 کشور استفاده از IFRSرا مجاز نمی‌داند که کشور ایران جزء این کشورها برشمرده شده است.
اگرچه استانداردهای ملی حسابداری و حسابرسی موجود کشور عمدتاً از استانداردهای بینالمللی اقتباس شده است و اساسا رویه نهاد استانداردگذار (سازمان حسابرسی) جهت تدوین آنها استفاده از استانداردهای بینالمللی می‌باشد، اما همچنان تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای بین استانداردهای حسابداری ملی و استانداردهای بینالمللی وجود دارد. از این‌رو، از منظر بینالمللی، ایران در زمرۀ کشورهایی که از استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی استفاده می‌کنند، شناخته نشده است.
در سال‌های اخیر، بارها موضوع ضرورت پیوستن به جامعه جهانی و پیاده‌سازی IFRSدر محافل حرفه‌ای و دانشگاهی مطرح شده و مزایا و چالش‌های آن مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. با توجه به مزایای قابل توجه به‌کارگیری این استانداردهای و علیرغم هزینه‌های قابل توجه مربوطه، اغلب ارکان، نهادها و صاحب‌نظران حرفه‌ای اتفاق نظر دارند که پیاده‌سازی IFRSبه شرط فراهم کردن بسترها وشرایط لازم، از ابعاد مختلف برای کشور مثمرثمر خواهد بود. بنابراین، براساس هماهنگی‌های صورت گرفته بین نهادهای نظارتی و حرفه‌ای مختلف و پس از ابلاغ مصوبه مجمع عمومی سالانه سازمان حسابرسی در سال 1391، ابلاغیه به‌کارگیری استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی که در دی‌ماه سال 1392 به تصویب هیئت‌مدیره سازمان بورس رسیده بود، منتشر گردید؛ که بر آن اساس، کلیه شرکتها و نهادهای مالی ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار و به تبع آن، شرکتهای فرعی و وابسته آنها، در تهیه صورت‌های مالی که از تاریخ 01/01/1392 و بعد از آن شروع میشود، مجاز به تهیه صورت‌های مالی "تلفیقی" یا "مجموعه" مبتنی بر استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی (IFRS)شده‌اند. همچنین مطابق این ابلاغیه، شرکتهای مذکور مجاز به تهیه صورت‌های مالی شرکت اصلی (جداگانه) براساس IFRSبه صورت مکمل نیز می‌باشند.
به منظوراجرایی نمودن این مصوبه، در حال حاضر کمیته راهبری IFRSبا عضویت معاونت اقتصادی وزارت امور اقتصادی و دارایی، سازمان بورس و اوراق بهادار، سازمان حسابرسی، سازمان امور مالیاتی، جامعه حسابداران رسمی ایران و سایر خبرگان مالی در حوزه حسابداری، حسابرسی و بازار سرمایه، تشکیل شده است. از جمله اهداف این کمیته، فراهم کردن بسترهای لازم برای پیاده‌سازی استانداردهای بینالمللی و رفع چالش‌های آن است. همچنین سه کارگروه فنی و تخصصی، ارزش‌های منصفانه و آموزش تحت نظارت این کمیته فعالیت می‌نمایند.
همان‌گونه که پیشتر گفته شد، با وجود انجام اقدامات فوق‌الذکر، کشور ما همچنان جزء کشورهایی طبقه‌بندی میشود که استفاده از استانداردهای بینالمللی را مجاز نمی‌داند. لذا این ضرورت وجود دارد که نهاد استانداردگذار هماهنگی‌های لازم را با بنیاد IFRSو سایر مؤسسات معتبر بینالمللی انجام داده و علاوه بر اطلاع‌رسانی فعالیت‌های انجام شده در سطح کشور در راستای پیاده‌سازی استانداردهای بینالمللی، مجوزهای لازم جهت ترجمه و استفاده از آنها را اخذ نماید.
در خصوص پیامدهای استفاده از استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی می‌توان به افزایش شفافیت اطلاعاتی در بازار سرمایه و در عین حال، ارتقای جایگاه کشور از منظر بینالمللی و بهبود تصویر موجود از وضعیت شفافیت اطلاعاتی و استانداردهای حسابداری کشور در سطح بینالمللی، اشاره کرد. با این وجود، با توجه به عدم استفاده از IFRSدر شرکتهای ایرانی به خصوص شرکتهای پذیرفته شده در بورس به صورت گسترده، پیامدهای به‌کارگیری این استانداردها به ویژه از منظر نحوه اثرگذاری آن بر اطلاعات و صورت‌های مالی شرکتها و رفتار و واکنش سرمایه‌گذاران، همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. اما آن‌چه مسلم است، ضرورت و اهمیت آموزش‌های لازم به همه افراد ذی‌نفع در سطح دانشگاه و حرفه از جمله تهیه‌کنندگان و استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی و تربیت متخصصین توانمند در این زمینه، در مقطع زمانی پیش از بکارگیری IFRSاست؛ که خوشبختانه نیازسنجی لازم در این رابطه توسط نهادهای ناظر صورت پذیرفته و تشکیل کارگروه آموزش IFRSبه شرح فوق، از جمله مصادیق آن است.
با این وجود، موضوع تأثیر استفاده از استانداردهای بینالمللی بر سرمایه‌گذاران خارجی حکایت دیگری است. پس از انجام مذاکرات بینالمللی و احتمال رفع تحریم‌های اقتصادی کشور، موضوع انجام بسترسازی‌های لازم در دوران پساتحریم به منظور جهانی‌شدن و گسترش روابط تجاری مالی بینالمللی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شده است. در این برهه زمانی، جهانی شدن یک انتخاب نیست بلکه ضرورتی است که به دلایلی از جمله پیوند توسعه در عصر حاضر به سرمایه جهانی و لزوم تأمین منابع خارجی، تخصیص بهینه منابع و نیاز سرمایه گذاران به تنوع سرمایه گذاری و کاهش ریسک ایجاد شده است. لذا کشور ایران به عنوان یک بازار نو و جدید برای سرمایه‌گذاران خارجی تلقی خواهد شد و از این‌رو فراهم کردن مقدمات لازم جهت جذب سرمایه‌گذاران خارجی از اولویت ویژه‌ای برخوردار است. بی‌شک یکی از مقدمات مزبور،فراهم کردن امکان درک صورت‌های مالی تهیه شده توسط شرکتهای سرمایه‌پذیر کشور براساس استانداردهای جهانی برای سرمایه‌گذاران خارجی است. عدم انطباق صورت‌های مالی با IFRSبرای سرمایه‌گذاران خارجی به عنوان یک نقطه ضعف مطرح خواهد شد و موجب افزایش ریسک سرمایه‌گذاری آنها می‌گردد. حضور سرمایه‌گذاران خارجی در بورس خود می‌تواند به کارایی بازار سرمایه از طریق افزایش نقدینگی بازار، افزایش حجم معاملات و قدرت نقدشوندگی بازار، افزایش تقاضا برای اطلاعات شفاف، به موقع و با کیفیت، بهبود زیرساخت‌های بازار از طریق تقاضا برای استانداردهای حسابداری با کیفیت، قوانین و مقررات مناسب و نیروهای واجد شرایط و قابل اعتماد، کمک نماید.
در پایان، می‌توان گفت که پیوستن به جامعه جهانی بدون رعایت و پیروی از استانداردهای بینالمللی گزارشگری مالی امکان‌پذیر نیست. لیکن برای پیاده‌سازی این استانداردها می‌بایست‌ها بسترها و شرایط لازم فراهم گردد که این امر مستلزم همکاری و هماهنگی بین همه نهادهای قانون‌گذار و حرفه‌ای مربوطه است.
نگارنده: اعظم ولی‌زاده لاریجانی، عضو هیئت علمی گروه حسابداری دانشگاه الزهراء (س)، کارشناس ارشد بازار سرمایه
منبع: هفته نامه بازار امروز، مورخ شنبه، 26 تیر 1395
